Otępienie starcze często zwane demencją w 90% dotyka ludzi starszych. Diagnoza statystyczna na kolejne lata nie napawa optymizmem. Szacuje się, ze liczba chorych na choroby takie jak Alzheimer, demencja rośnie i rosnąć będzie. Według szacunków Najwyższej Izby Kontroli obecnie w Polsce jest już pół miliona osób chorych. Przewidywania są takie, ze do 2050 roku liczba ta może wzrosnąć czterokrotnie. NIK zwraca uwagę, ze skutki tego rodzaju chorób dotykają całych rodzin, bo to właśnie na bliskich przenoszone są koszty opieki zarówno społecznej jak i finansowej.

Demencja prowadzi do stopniowego upośledzenia funkcji poznawczych takich jak: myślenie, mowa, pamięć, kontrola emocji itp.

Najczęstszymi objawami demencji są:
– problemy z pamięcią, zwłaszcza tą krótkoterminową
– gubienie się w znanej przestrzeni
– zaburzenia mowy, widzenia i słuchu
– częste stany depresyjne, apatia
– zwolnienie myślenia, wolniejsze kojarzenie faktów, gubiebie podstawowych pojęć
– niechęć do higieny osobistej lub wyglądu
– problemy z orientacją
– ogólne złe samopoczucie

Wymienione wyżej objawy nie muszą występować wszystkie jednocześnie, możemy obserwować tylko wybrane z nich.

Jak możemy pomoc choremu?
Charakterystyczne dla demencji jest to, ze jest to proces, który postępuje. Możliwe jest tylko delikatne spowolnienie przebiegu tej choroby , pomoc w zachowaniu codziennego funkcjonowania. Z czasem trudności się pogłębiają a w efekcie końcowym dochodzi do całkowitej utraty samodzielności. Osoba chora, w ostatnim stadium otępienia, wymaga pomocy niemal we wszystkich czynnościach.

Po pierwsze dostosujmy rytm dobowy do rytmu osoby chorej. Osoby z demencją chętniej wykonują wszelkie czynności takie jak higiena, ubieranie się po dobrze przespanej nocy. Kiedy taka osoba jest wypoczęta chętniej aprobuje wszelką pomoc i łatwiej stosuje się do poleceń.

Jeżeli chodzi o kąpiel to najlepiej kiedy w domu mamy dostęp do bezbrodzikowego prysznica. Warto zawczasu o tym pomyśleć i przystosować odpowiednio mieszkanie. Dobrze, żeby osoba chora miała możliwość usiąść pod natryskiem. Warto przygotować krzesełko w kabinie albo chociaż poręcz, której można się złapać. Warto też zwrócić uwagę, żeby uchwyty były z gumową lub silikonową otoczką.

Często osoby z otępieniem czują się zawstydzone dlatego też warto, żeby opiekunowie zajmujący się np. higieną pacjenta byli delikatni, uwrażliwieni na potrzeby osób chorych i w miarę możliwości byli tej samej płci.

Potężnym problemem osób z demencją jest bezsenność. Często między 3 a 5 rano pacjenci wybudzają się i już nie mogą zasnąć. W takiej sytuacji trzeba próbować to regulować w ciągu dnia. Warto zwrócić uwagę, żeby w ciągu dnia występowała chociaż minimalna aktywność fizyczna taka jak ćwiczenia, spacery czy to na świeżym powietrzu, czy w warunkach domowych. Przespanie dnia będzie odbijało się bezsenną nocą. Należy próbować regulować ilość przespanych godzin w ciągu dnia. Nie sprzeciwiać się, kiedy sen za dnia przychodzi, ale tez wybudzać pacjenta po 2 lub maksymalnie 3 godzinach. Osoby leżące trudno jednak aktywizować i tu warto zasięgnąć rady lekarza i wspomóc się lekami.

Kolejnym charakterystycznym elementem tej grupy chorób jest upór, który pojawia się u pacjentów. Musimy pamiętać, ze łatwiej namówić chorego na wykonanie najpierw czynności, które zawsze lubił. Jeżeli są to czynności, które nie zagrażają jego życiu to pozwólmy mu je zrobić, (można oczywiście pomóc w wykonaniu ich) np. pozwolić się ubrać tak jak chce pacjent. Po takiej czynności łatwiej będzie nam namówić chorego na wykonanie tych czynności, na których nam zależy, żeby zostały zrobione. Najpierw zaspokoiliśmy chęć na wykonanie działania, które było potrzebne samemu pacjentowi, co powoduje większą aprobatę na kolejne aktywności, których potrzeby sam pacjent może już nie rozumieć. Za każdym razem warto używać tricków, odciągających uwagę chorego, kiedy się na coś uprze. Możemy zmienić temat, skierować jego uwagę na inny przedmiot, inną czynność, czy inne zadanie.

Jeżeli chory pyta o rzeczy trudne lub jego prośby są niemożliwe do spełniania to próbujemy zająć go czymś innym np. chory chce wyjść, żeby wrócić do swojego domu, albo wybiera się do szkoły, szuka plecaka, zeszytów. Nie negujemy jego świata. Akceptujemy rzeczywistość, w której funkcjonuje tylko zmieniamy temat dyskusji, spojrzenia na np. „idziemy przygotować teraz obiad za chwilę się spakujesz do szkoły”, „ najpierw przygoruję kolację a potem wrócimy do domu”, „ dzisiaj jest zimno, czy czapka na spacer będzie nam potrzebna”? „ teraz podleję kwiaty a potem znajdziemy zeszyty” „ pomoż mi ułozyć gazety, zdjęcia i potem zrobimy to, co chcesz”.

Ważnym tematem jest też sposób komunikacji. Osoba z chorobą otępienną bardzo często nie rozumie zdań złożonych, szybko wypowiadanych fraz. Dlatego warto używać pojedynczych, prostych słów, budować pojedyncze oznajmujące zdania: „ teraz idziemy do toalety”, „ idziemy jeść obiad”, zadawać pytania zamknięte: „ czy chcesz pić?”, „ czy chcesz wyjść na spacer?”. Łatwiej osobie chorej odpowiedzieć Tak lub NIE niż budować dłuższe komunikaty. Pamiętajmy też, żeby pytać w konkretnym momencie o jedną rzecz i poczekać na odpowiedz.
Zwróćmy też uwagę na tak zwane rozpraszacze. Grający telewizor, włączone radio może działać uspokajająco ze względu na w miarę jednostajny szum lub wręcz odwrotnie. Sprzęty grające mogą powodować stres, nerwowość i napięcie u pacjentów.

Podobnie lustra mogą powodować agresję. Osoba chora nie rozumie tego, co odbija się w zwierciadle. W takiej sytuacji można wykorzystać odbicie jako pomocnika, instruktaż w przypadku ubierania czy wykonywania innej czynności np. w trakcie, kiedy potrzebujemy, żeby podopieczny rozebrał się ustawiamy go naprzeciwko lustra i mówimy: „Patrz, ten pan/ ta pani już się przygotowuje do kąpieli, zdejmuje sweter, spodnie” itd.
Pamiętajmy, że świat chorego jest odmienny od naszego. Nie próbujmy na siłę przeciwstawiać się jego potrzebom, działać jak dotychczas, bo tak było do tej pory. Spróbujmy na tyle, na ile jest to możliwe pozwolić podopiecznemu pozostać niezależnym, dawać mu odczuć, ze jest wartościową osobą oraz dostosować mieszkanie do jego stanu zdrowia i aktywności.