Choroba Alzheimera to jedna z chorób charakterystycznych dla starszego wieku, należąca do schorzeń otępiennych. Prowadzi do stopniowego obumierania komórek nerwowych w mózgu, co powoduje narastające trudności z pamięcią krótkotrwałą, orientacją w czasie i w przestrzeni, nazywaniem rzeczy, definiowaniem pojęć, a nawet z mówieniem.

Choroba Alzheimera ujawnia się zwykle u ludzi w wieku 60 – 65 lat. Niestety, jest nieuleczalna. Dostępne środki farmakologiczne mogą tylko spowolnić jej rozwój.

Tak długo jak to jest możliwe osoba cierpiąca na chorobę Alzheimera powinna pozostawać w domu, w znajomym sobie otoczeniu i mieć tam zapewnioną profesjonalną opiekę. Jednym z zadań należących do opiekuna lub opiekunki jest pomoc w dostosowaniu mieszkania, by było funkcjonalne i bezpieczne dla chorego.

Zmiany, które trzeba wprowadzić są odpowiedzią na typowe zachowania i trudności, z którymi muszą się mierzyć osoby z chorobą Alzheimera. Na początek zapoznajmy się więc z podstawowymi jej objawami.

 

Pierwsze objawy choroby Alzheimera

Choroba Alzheimera nie rozwija się nagle i gwałtownie, ale narasta stopniowo. Pierwsze objawy, takie jak trudność z przypomnieniem sobie jakiegoś słowa, niedawnego zdarzenia lub świeżo poznanej informacji można pomylić ze zwykłym rozkojarzeniem. Od czasu do czasu przytrafia się ono każdemu, dlatego bywa często bagatelizowane. Wykwalifikowany opiekun osoby starszej powinien być jednak szczególnie wyczulony na te objawy.

Jego niepokój powinny wzbudzić:

– zaburzenia pamięci – trudność w przypominaniu sobie niedawnych zdarzeń, zapominanie, w którym miejscu odłożyło się dany przedmiot, zapominanie nazwisk i adresów, zadawanie tego samego pytania kilkukrotnie w krótkim odstępie czasu,

– zaburzenia funkcji mowy – problemy z mówieniem, trudności w doborze słów i nazywaniu przedmiotów, gubienie słów,  zaburzenia słyszenia i widzenia,

– trudności związane z liczeniem – pojawiają się przy płaceniu rachunków, robieniu zakupów,

– zaburzenia orientacji – mylenie czasu i miejsca, trudność w odnalezieniu drogi we własnym mieszkaniu, np. do kuchni czy łazienki,

– problemy z codziennymi czynnościami i wykonywaniem dobrze wyuczonych ruchów – na przykład pojawiająca się trudność z ubieraniem się czy posługiwaniem sztućcami,

– utrata zainteresowań – rezygnacja z dotychczasowych pasji, unikanie spotkań towarzyskich i stopniowe wycofywanie się z życia rodzinnego i społecznego,

– wahania nastroju i zmiany osobowości – z jednej strony pojawia się uczucie smutku, apatii i przygnębienia, z drugiej drażliwość, agresja i irytacja, na przykład podczas rozmowy,

– zaniedbanie higieny osobistej – zapominanie o podstawowych czynnościach higienicznych.

Jeśli zauważymy takie objawy powinniśmy nakłonić podopiecznego do konsultacji z lekarzem. Im wcześniej choroba Alzheimera zostanie zdiagnozowana i im wcześniej wdrożone leczenie, tym dłużej senior zachowa względną sprawność i samodzielność.

 

Rozwój choroby Alzheimera

W miarę postępowania choroby Alzheimera wyżej wymienione objawy przybierają na sile. Chory ma coraz większe trudności z rozpoznaniem członków rodziny, przyjaciół i znajomych, myli pojęcia i nazwy przedmiotów, przestaje poznawać dobrze znane mu wcześniej miejsca. Kłopot sprawia mu wykonywanie codziennych czynności, jak na przykład zakładanie ubrań we właściwej kolejności czy dbanie o podstawową higienę. Pojawiają się też trudności w koordynacji ruchów i chodzeniu. Zmiany w mózgu stają się przyczyną urojeń, omamów słuchowych i wzrokowych.

W ostatniej fazie choroby zanik pamięci jest niemal całkowity. Chory traci też zdolność porozumiewania się i kontrolę nad załatwianiem potrzeb fizjologicznych. Problemy z chodzeniem powodują, że większość czasu spędza w łóżku i wymaga już wówczas pełnej, całodobowej opieki.

 

Pomoc wykwalifikowanego opiekuna

Osoba z chorobą Alzheimera powinna znajdować się pod stałą kontrolą neurologa. Choć nie ma skutecznej terapii leczenie farmakologiczne może poprawić stan chorego i nieco spowolnić rozwój choroby.

Równie ważne jest, by chory miał zapewnioną stałą opiekę w domu.

Ze względu na specyfikę choroby opieka nad cierpiącym na chorobę Alzheimera jest zadaniem trudnym, wyczerpującym psychicznie i fizycznie. Rodzina i najbliżsi muszą mieć tego świadomość. Mimo najlepszych chęci mogą nie być odpowiednio przygotowani, by temu sprostać. Dużą trudność może stanowić na przykład zrozumienie, dlaczego bliski reaguje zniecierpliwieniem, zdenerwowaniem, a nawet agresją w sytuacjach jak najbardziej zwyczajnych.

Warto w tym czasie skorzystać z pomocy profesjonalnego opiekuna osób starszych, który wyręczy rodzinę w codziennych czynnościach pielęgnacyjnych. Dzięki swojej wiedzy będzie umiał reagować na zachowanie podopiecznego wynikające z choroby. Doradzi też, jak przystosować mieszkanie chorego, by było dla niego bezpieczne.

 

Funkcjonalne i bezpieczne mieszkanie dla osoby z chorobą Alzheimera

Osoba cierpiąca na chorobę Alzheimera nie lubi zmian. Wraz z rozwojem choroby potrzebuje coraz bardziej uporządkowania i stabilności w swoim najbliższym otoczeniu. Dlatego należy zadbać, by jej własne mieszkanie było funkcjonalne, przystosowane do wynikających z charakteru choroby zachowań oraz wolne od zagrożeń. Zmiany należy wprowadzać etapami, dając czas podopiecznemu na stopniowe przyzwyczajenie się do nich i zaakceptowanie.

Funkcjonalność mieszkania

Osoba z chorobą Alzheimera może mieć trudności z koordynacją ruchową. Należy zadbać o dużo wolnej przestrzeni, by mogła w miarę swobodnie się poruszać.

Meble powinny być ustawione pod ścianą. Ich ostre narożniki można zabezpieczyć specjalnymi nakładkami. Z drogi należy zabrać małe stoliki, stołki, krzesełka, kwietniki i wszystkie leżące kable, aby chory się o nie nie potykał. Warto też zlikwidować progi pomiędzy pomieszczeniami oraz usunąć dywaniki i chodniki, na których łatwo się poślizgnąć. Jeśli pozostawiamy w pokojach dywany należy przykleić je do podłoża za pomocą specjalnych taśm. Nie mogą się przesuwać, a ich brzegi zaginać czy podwijać. Łatwo wtedy potknąć się o nie. Upadek dla każdej osoby w starszym wieku może nieść groźne skutki dla zdrowia.

Krzesła i fotele dla chorego powinny być stabilne i mieć boczne oparcia. Przy łóżku można założyć specjalną „drabinkę”, która ułatwia unoszenie się z pozycji leżącej. Obok łóżka zamontować uchwyty dodatkowo pomagające przy wstawaniu. Dobrym rozwiązaniem będzie też specjalny materac antyodleżynowy oraz nakładka higieniczna chroniąca materac przed zabrudzeniem i zamoczeniem. Jeśli jest taka możliwość warto rozważyć zakup łóżka rehabilitacyjnego, zaopatrzonego w zabezpieczenia przed wypadnięciem chorego podczas snu oraz regulację wysokości.

Specjalne poręcze powinniśmy zainstalować również w łazience i toalecie. Ułatwią wychodzenie z brodzika lub wanny oraz siadanie na sedesie i podnoszenie się z niego. Na dno wanny dobrze jest położyć przeciwpoślizgową gumową matę, a przed wanną dywanik antypoślizgowy.

Jeśli chory nie ma własnego pokoju powinniśmy wydzielić mu osobną, własną przestrzeń, gdzie będzie czuł się dobrze i bezpiecznie. Może to być wygodny fotel i stojący obok stolik, na którym będzie mógł znaleźć swoje ulubione przedmioty, osobiste rzeczy codziennego użytku, książki, albumy rodzinne z opisanymi zdjęciami, fotografie najbliższych członków rodziny z ich imionami. W pobliżu warto powiesić kalendarz dużego formatu i czytelny zegar z wyraźnymi cyframi.

Urządzając mieszkanie dla osoby z chorobą Alzheimera należy mieć na uwadze, że z czasem będzie ona coraz bardziej traciła pamięć i zdolność kojarzenia. Gdy będzie miała trudność w przypomnieniu sobie drogi do łazienki oznaczmy ją kolorowymi strzałkami. Dużą pomocą mogą okazać się karteczki naklejane na sprzęty i meble, np. karteczki na drzwiach poszczególnych pomieszczeń z ich nazwami, karteczki na szufladach i szafkach z krótkim opisem ich zawartości, karteczki z podpisami na domowych sprzętach przypominające, do czego służą, a także imiona na zdjęciach przedstawiających bliskich.

W widocznym miejscu postawmy telefon, a przy nim dużą kartkę z ważnymi numerami kontaktowymi do członków rodziny, na pogotowie, straż pożarną itp.

Pamiętajmy też, by przedmioty miały swoje stałe miejsce. Gdy je bierzemy odkładajmy je później w to samo miejsce, by chory łatwiej mógł je znaleźć.

Bezpieczeństwo chorego w mieszkaniu

Przystosowując mieszkanie dla osoby z chorobą Alzheimera bardzo ważne jest by było ono nie tylko funkcjonalne, ale przede wszystkim bezpieczne.

Poniżej przedstawiamy niezbędne zmiany, które trzeba wprowadzić w mieszkaniu chorego, by zapewnić mu bezpieczeństwo.

Przedmioty niebezpieczne
W każdym mieszkaniu znajdziemy wiele pożytecznych przedmiotów, które jednak dla osoby z chorobą Alzheimera mogą stanowić wielkie zagrożenie. Są wśród nich ostre narzędzia, jak nożyczki, żyletki, widelce, noże, tasaki, a także zapałki czy zapalniczki. Wszystkie te przedmioty powinny znaleźć się poza zasięgiem osoby chorej. Należy trzymać je w zamkniętych szafkach i szufladach.

W niedostępnym dla seniora miejscu trzeba przechowywać też środki czystości, żrące płyny, proszek do prania, rozpuszczalniki i inne środki chemiczne.

Leki
Leki, które bierze nasz podopieczny powinny być podawane mu przez opiekuna lub członka rodziny. Nie powinien mieć do nich dostępu i samodzielnie zażywać. Mając kłopoty z pamięcią i koncentracją łatwo może je przedawkować lub pomylić na przykład z cukierkami.

Przedmioty łatwo tłukące się
W każdym domu znajduje się wiele przedmiotów łatwo tłukących się – naczynia szklane, talerze, słoiki czy wazony. Powinniśmy je schować do zamkniętych szafek lub przestawić wyżej, by chory nie mógł ich dosięgnąć i strącić. Talerze i inne elementy zastawy stołowej przeznaczone dla chorego warto zastąpić naczyniami z nietłukącego się tworzywa sztucznego.

Przedmioty wartościowe
W niedostępnym miejscu powinny znaleźć się wszelkie przedmioty wartościowe – ważne dokumenty, karty kredytowe, pieniądze, klucze od domu i samochodu. Chory spacerując po mieszkaniu mógłby je przenieść, gdzieś ukryć, niechcący zniszczyć, wyrzucić albo oddać niewłaściwej osobie.

Gniazdka, kable, urządzenia elektryczne i gazowe
Bardzo ważne jest, żeby w domu osoby chorej na Alzheimera zabezpieczyć wszystkie gniazdka, urządzenia elektryczne i gazowe.

Gniazdka elektryczne, zwłaszcza te w pokoju chorego, powinny być zabezpieczone specjalną osłoną.

Wszelkie przewody elektryczne – przedłużacze, kable telefoniczne, kable do lamp, telewizora, komputera warto zakryć specjalnymi listwami lub zakleić szeroką taśmą w kolorze podłogi.

Kuchenka gazowa powinna mieć możliwość odcięcia dopływu gazu. Gdy chory musi zostać sam w domu pamiętajmy o jej wyłączeniu. Pozwoli to uniknąć ulatniania się gazu, zatrucia, wybuchu i dalszych niebezpiecznych skutków. Kuchenki elektryczne również należy zabezpieczyć przed włączeniem. Uchronimy w ten sposób podopiecznego przed ewentualnym poparzeniem czy wywołaniem pożaru.

Takie same zasady bezpieczeństwa dotyczą pozostałych sprzętów i urządzeń domowych z dostępem do gazu i prądu, takich jak pralka, piecyk gazowy, suszarki do włosów, elektryczne maszynki do golenia i szczoteczki do zębów, lokówki, czajniki elektryczne i inne. Osoba cierpiąca na chorobę Alzheimera, zwłaszcza w późniejszej fazie rozwoju choroby, nie powinna ich używać bez nadzoru opiekuna.

Jeżeli chcemy dodatkowo zwiększyć poczucie bezpieczeństwa warto zamontować w mieszkaniu czujniki dymu i gazu, które zaalarmują nas, gdy będzie się działo coś złego.

Zabezpieczenie domu przed zalaniem
By uchronić mieszkanie przed ryzykiem zalania pamiętajmy o tak drobnym przedmiocie, jakim są korki od wanny czy umywalki, służące do zamykania odpływu wody. Chory może zapomnieć je wyjąć, nie zakręcić wody i doprowadzić do zalania mieszkania. Pilnujmy, by tak się nie stało.

Zabezpieczenie drzwi i okien
Osoba z chorobą Alzheimera nie powinna samodzielnie otwierać okien, wychodzić na balkon czy opuszczać sama mieszkania. Okna i drzwi trzeba więc zabezpieczyć i założyć blokady, drzwi zewnętrzne wyposażyć w dodatkowy łańcuch lub zamek. Gdy współmieszkańcy przychodzą do domu powinni pamiętać, by drzwi za sobą zamykać, a klucz wyjmować i chować w bezpiecznym miejscu.

Z wewnętrznych drzwi w pomieszczeniach domowych trzeba usunąć wszelkie zamki, zasuwki, łańcuszki, by osoba chora nie mogła zamknąć się od wewnątrz, np. w łazience.

Podwórko
Jeżeli osoba z chorobą Alzheimera mieszka w domku jednorodzinnym i wychodzi na otaczające je podwórze również to miejsce należy dostosować do jej potrzeb i odpowiednio zabezpieczyć. Teren przydomowy powinien być ogrodzony, bramka wejściowa zamknięta, a wszystkie niebezpieczne miejsca, takie jak basen, studnie, składziki czy garaż niedostępne dla chorego.

 

Funkcjonalne i bezpieczne mieszkanie w połączeniu z czujnością, wyrozumiałością i cierpliwością opiekuna pozwolą na stworzenie choremu godnych warunków do życia.