Jak zadbać o seniora w czasie letnich upałów?

best-care-opieka-nad-seniorem-w-letnie-upaly.jpg

Letnie upały i ostre, palące słońce mogą być niebezpieczne dla osób w każdym wieku. Wraz ze wzrostem temperatury na zewnątrz rośnie ryzyko odwodnienia, przegrzania organizmu, a nawet udaru. Dla osób powyżej 60. roku życia takie dni są szczególnie trudne. Wiele z nich ma kłopoty z układem krążenia, oddychaniem, a upał jest dodatkowym obciążeniem.

Jak pomóc seniorowi przetrwać upał? Jak nie dopuścić do sytuacji, która mogłaby zagrażać jego zdrowiu lub życiu?

 

Co to jest upał?

Czy każda wysoka temperatura to upał? Nie. O upale mówimy dopiero wtedy, gdy temperatura powietrza przy powierzchni ziemi przekracza 30°C. Temperatury powyżej tego progu mogą nieść już zagrożenie dla zdrowia i życia, zwłaszcza osób chorych i seniorów:

– 30° C – próg upału
– 38° C – wysychają gruczoły potowe
– 39° C – groźba udaru
– 41° C – zagrożenie życia.

W ciągu dnia najwyższa temperatura występuje pomiędzy godziną 15 a 18, a nie, jak się powszechnie sądzi – w południe. Największe promieniowanie UV notowane jest w godzinach 12–13. Upał jest bardziej odczuwalny w miastach, gdzie jest dużo budynków, asfaltowych ulic i chodników, a brakuje roślinności.

 

Dlaczego upały są niebezpieczne dla seniorów?

Dla osób powyżej 60. roku życia wysokie temperatury są szczególnie niebezpieczne. Wraz z upływem lat spada wydajność naszego układu oddechowego, krążenie krwi jest słabsze, zanikają też gruczoły potowe. Mechanizm chroniący nas przed gorącem, czyli pocenie się i oddychanie, nie jest już tak skuteczny.

Ryzyko kłopotów zdrowotnych związanych z upałami zwiększają też choroby i przewlekłe dolegliwości, na które osoby starsze często cierpią. Wśród nich są:

– choroby układu krążenia, wysokie lub zbyt niskie ciśnienie krwi
– choroby układu oddechowego
– choroby nerek
– choroby powodujące ogólne osłabienie lub gorączkę
– cukrzyca
– nadczynność tarczycy
– znaczna nadwaga lub niedowaga.

Czynnikiem ryzyka jest również nadużywanie alkoholu, czy przyjmowanie niektórych leków, np. leków wpływających na zdolność do pocenia się, leków do leczenia nadciśnienia tętniczego czy leków moczopędnych.

 

Co grozi seniorom podczas upałów?

Nadmierne temperatury mogą u seniorów doprowadzić do zaburzeń krzepnięcia krwi i do skoków ciśnienia. Bardzo groźne jest odwodnienie oraz udar słoneczny i udar cieplny.

Odwodnienie organizmu

Organizm osoby starszej ma mniejszą zdolność do oszczędzania wody. Zawartość wody w tkankach ciała jest coraz mniejsza, a nerki nie oczyszczają krwi z toksyn równie skutecznie jak w młodszym wieku. Seniorzy często mają też zaburzone odczucie pragnienia. Uważa się, że odpowiada za to pogarszające się z wiekiem funkcjonowanie niektórych obszarów mózgu. Jeśli w czasie upałów nie będą przyjmować wystarczającej ilości płynów dojdzie do odwodnienia.

W początkowej fazie osoba starsza będzie odczuwać duże zmęczenie, osłabienie, senność albo nadmierne pobudzenie. Wargi będą suche i spierzchnięte. Mogą pojawić się bóle i zawroty głowy, później przyspieszona akcja serca i gorączka.

Długotrwały stan odwodnienia może prowadzić do ostrych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Spadnie ciśnienie tętnicze krwi, mogą wystąpić drgawki, zaburzenia związane z iluzją wzrokową, słuchową i dotykową oraz utrata przytomności. Gdy ubytek wody osiągnie powyżej 15% masy ciała, może nastąpić zgon.

Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla osób, które przyjmują leki. Gdy w ich sytuacji dochodzi do niedoboru wody, zwiększa się stężenie leków w organizmie. Może doprowadzić to do zapaści lub innego rodzaju powikłań.

Udar słoneczny

Udar słoneczny, inaczej porażenie słoneczne, jest wynikiem długiego i bezpośredniego przebywania na słońcu, zwłaszcza z nieosłoniętą głową i karkiem. Objawami udaru mogą być silne bóle i zawroty głowy, zaczerwienienia i poparzenia skóry, dreszcze i wysoka gorączka, obfite pocenie się, nudności i wymioty, a także ogólne uczucie niepokoju.

Udar słoneczny może doprowadzić do powstania niewydolności nerek, zaburzeń rytmu serca, niedokrwienia serca, a w ciężkich przypadkach – nawet do zapadnięcia w śpiączkę lub do śmierci.

Udar cieplny

Udar cieplny, inaczej porażenie cieplne, to reakcja organizmu, która występuje po dłuższym działaniu wysokiej temperatury na ciało. Temperatura ciała staje się tak wysoka, że organizm nie jest w stanie samodzielnie jej obniżyć.

Do głównych objawów udaru zalicza się podwyższoną temperaturę ciała, nawet powyżej 40°C, zaczerwienioną i suchą skórę, znaczne przyspieszenie tętna, szum w uszach i skroniach, mroczki przed oczami, zawroty i ból głowy, czasami nudności i wymioty. Może dojść również do utraty przytomności.

Udar cieplny może pojawić się nagle, często bez udziału sygnałów ostrzegawczych. Objawy narastają szybko, w razie utraty przytomności konieczna jest pomoc lekarza.

Zagrożenie dla zdrowia osoby starszej podczas upałów jest więc duże. Opiekun lub opiekunka musi zapewnić podopiecznemu odpowiednią ochronę i wsparcie. Jak zrobić to najlepiej?

 

Podawaj dużo płynów

W upalne dni regularne picie odpowiedniej ilości wody to podstawa. Ponieważ zdarza się, że osoby w starszym wieku w mniejszym stopniu odczuwają pragnienie opiekun lub opiekunka powinni często przypominać im o konieczności przyjmowania płynów i dodatkowo do tego zachęcać. Niech ulubione napoje będą w łatwo dostępnym miejscu, pod ręką i na widoku, umieszczone w małych butelkach lub kubkach.

Ile senior musi pić podczas upałów?

Przy wysokich temperaturach osoba dorosła powinna spożywać minimum 2,5 do 4 litrów napojów. Trzeba jednak pamiętać, by ta ilość podawana była w formie małych porcji pitych regularnie w ciągu całego dnia, zamiast jednorazowo w dużych ilościach. Najlepiej podawać podopiecznemu szklankę wody czy innego napoju co godzinę.

Co podawać seniorowi do picia?

Najlepsza jest niegazowana woda mineralna. Można dodawać do niej plasterki owoców lub warzyw, na przykład cytryny, ogórka czy pomarańczy. Dobrym wyborem są herbatki i napary ziołowe, np. z mięty czy szałwii, które nie tylko nawodnią organizm, ale również dadzą przyjemne uczucie ochłody. Podczas upałów warto też sięgnąć po świeżo wyciskane, rozrzedzone wodą soki owocowe lub warzywne czy słaby kompot. W aptekach dostępne są także preparaty z elektrolitami dedykowane osobom starszym.

Warto pamiętać, że wodę dostarczamy organizmowi również z pożywieniem. Aby podnieść poziom nawodnienia osoby starszej lekarze i dietetycy zalecają spożywanie owoców i warzyw, które zawierają duże ilości wody oraz cenne witaminy i mikroelementy. Są to jabłka, śliwki, morele, czereśnie, brzoskwinie, arbuz, melon, mango, pomidory, ogórki.

Czego senior nie powinien pić?

Na pewno powinniśmy wykluczyć z diety seniora napoje alkoholowe, ograniczyć mocną kawę i mocną, czarną herbatę. Picie ich nie tylko nie nawodni organizmu, ale przyniesie wręcz odwrotny skutek. Może prowadzić do zaburzenie równowagi elektrolitowej i zwiększyć ryzyko udaru.

Unikajmy też napojów gazowanych. Pochodzący z nich dwutlenek węgla, poprzez drażnienie zakończeń nerwowych w ścianie żołądka, hamuje uczucie pragnienia.

Napoje podawane podopiecznemu nie mogą być lodowate. Powinny mieć temperaturę pokojową. Nie powinny być też zbyt słodkie.

 

Ogranicz do minimum wychodzenie na słońce

W upalne dni seniorzy powinni ograniczyć bezpośrednie przebywanie na słońcu. Nadmierna aktywność lub zbyt długi pobyt na zewnątrz może narazić starszą osobę na oparzenia słoneczne, wyczerpanie organizmu, przegrzanie, udar. Zwiększa się też ryzyko chorób skóry.

Opiekun lub opiekunka powinni zadbać, by podopieczny nie wychodził na zewnątrz w godzinach pomiędzy 10 a 17. Jest to czas, kiedy słońce świeci najbardziej intensywnie. Codzienne spacery należy przełożyć na godziny poranne, późno-popołudniowe lub wieczorne.

 

Gdy senior musi wyjść w upalny dzień…

Jeśli podczas gorącego dnia nasz podopieczny musi wyjść, np. na wizytę u lekarza, powinniśmy go odpowiednio do tego przygotować przestrzegając kilku podstawowych zasad.

Przewiewne ubranie

Bardzo ważny jest dobór odpowiedniego ubrania. Najlepiej sprawdzą się ubrania lekkie, luźne i przewiewne, które jednocześnie nie będą odkrywać zbyt dużych partii ciała. To ważne, by ograniczyć szkodliwe promieniowanie UV docierające do skóry. Z tego samego powodu wybierajmy ubrania w jasnych kolorach, które mniej przyciągają promienie słoneczne.

Ubrania powinny być wykonane z naturalnych tkanin, takich jak len czy bawełna, które łatwo przepuszczają powietrze. Unikajmy za to wszelkiego rodzaju syntetyków i sztucznych materiałów, które utrudniają skórze oddychanie i odprowadzanie nadmiaru ciepła na zewnątrz organizmu. Równie ważny jest dobór butów, które powinny być lekkie, z odkrytymi palcami.

Dopełnieniem ubrania powinno być nakrycie głowy, chroniące ją przed nadmiernym nasłonecznieniem. Może to być lekka, bawełniana czapka z daszkiem, słomkowy lub lniany kapelusz, chustka. Można też zabrać z sobą okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV i parasolkę.

Kremy z filtrem

Delikatna, cienka skóra seniora jest bardzo narażona na podrażnienia i poparzenia słoneczne. Dlatego pamiętajmy, by nasz podopieczny nałożył na odkryte partie ciała – ramiona, twarz, dekolt – krem z wysokim filtrem przeciwsłonecznym, najlepiej 50 SPF, oraz z ochroną przeciw promieniowaniu ultrafioletowemu UVA i UVB.

Zabierz z sobą wodę

Wychodząc z seniorem w upalny dzień koniecznie zabierz z sobą wodę. Idąc rób krótkie postoje, żeby podopieczny mógł się napić. Warto zabrać też z sobą kawałek materiału – zmoczony wodą w sytuacji awaryjnej przyniesie seniorowi ulgę.

 

Przygotuj na upały mieszkanie podopiecznego

Pozostanie w domu w czasie upału nie wystarczy, by ustrzec seniora przed niebezpiecznymi skutkami wysokich temperatur. Gdy termometr za oknem wskazuje ponad 30° C należy zadbać o to, by w mieszkaniu było chłodniej.

W czasie upalnego dnia trzeba zamknąć okna, by gorące powietrze nie wpadało do środka. Okna, które wychodzą na stronę południową lub południowo-zachodnią i są wystawione wprost na promienie słońca warto dodatkowo przysłonić ciemniejszymi zasłonami, żaluzjami lub roletami. Okna odsłaniamy i otwieramy dopiero w nocy i wcześnie rano, gdy temperatura na zewnątrz robi się niższa, niż wewnątrz.

Jeśli to możliwe, warto wyposażyć mieszkanie w klimatyzator, wentylator, wiatraki lub inne urządzenia chłodzące. Można wykorzystać też folie okienne przeciwsłoneczne lub zamontować chłodzenie sufitowe.

Schładzając mieszkanie cały czas pamiętajmy, aby osiągane temperatury nie były zbyt niskie – zamiast pomóc spowodujemy, że osoba starsza może się po prostu przeziębić.

 

Zadbaj o lekką dietę

Nawet jeśli w gorący dzień seniorowi nie chce się jeść, musi dostarczyć do organizmu codzienną dawkę niezbędnych składników odżywczych. Brak regularnie spożywanych posiłków osłabia organizm, co przy wysokich temperaturach może prowadzić do wielu niebezpiecznych dla jego zdrowia sytuacji.

W gorące dni doskonale sprawdzą się pokarmy zawierające dużą ilość wody, np. zupy typu chłodnik, lekkie sałatki z ogórkiem, selerem i kalafiorem, jogurty naturalne, kefiry.

Upewnijmy się też, że podopieczny otrzymuje większą ilość surowych owoców i warzyw, których o tej porze roku jest pod dostatkiem. Warto szukać takich produktów, które będą miały dużo wody, a mniej cukru, jak arbuzy, ogórki lub pomidory. Te ostatnie zawierają dodatkowo dużo potasu, który w czasie upałów jest wypłukiwany z organizmu. Warto sięgać też po inne sezonowe owoce – truskawki, śliwki, morele, czereśnie, brzoskwinie.

Dieta seniora w większości powinna opierać się na lekkostrawnych posiłkach, zwłaszcza w trakcie upałów, ale nie należy całkowicie rezygnować z tłuszczu. Dzięki niemu następuje prawidłowa przemiana materii i przyswajane są witaminy, takie jak A, E i D. Najlepiej więc wybrać olej rzepakowy, oliwę z oliwek czy inne tłuszcze roślinne, które zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe. Regulują one poziom cholesterolu i ciśnienia tętniczego oraz zapobiegają powstawaniu zakrzepów krwi.

Dbając o odpowiednie posiłki dla seniora warto również pamiętać, by w upalne, gorące dni porcje były mniejsze. Lepiej jeść częściej i nie obciążać żołądka zbyt dużą ilością jedzenia.

 

Ogranicz nadmierną aktywność fizyczną

Wiele osób starszych ma swoje ulubione zajęcia, które wymagają wysiłku fizycznego, np. zajmują się ogródkiem, jeżdżą na rowerze, uczestniczą w zajęciach fitness. Podczas upałów, zwłaszcza gdy jest parno, duży wysiłek fizyczny jest niewskazany. Może doprowadzić do przegrzania organizmu i odwodnienia. Seniorzy, którzy uwielbiają ruch, najlepiej jeśli z aktywności będą korzystać w godzinach porannych lub wieczornych.

Jeśli senior chce pozostać aktywny również w gorące dni dobrym pomysłem jest wizyta na basenie. Pływanie czy zajęcia aqua aerobiku nie tylko korzystnie wpływają na zdrowie, ale chłodna woda przyniesie też ulgę rozgrzanemu organizmowi.

 

Unikaj skrajnych temperatur

Opiekując się osobą starszą zwracajmy uwagę, by nie narażać jej na nagłe zmiany temperatur. Przebywanie podczas upałów w klimatyzowanych pomieszczeniach i wyjście na zewnątrz, gdzie jest gorąco, powrót ze spaceru do wychłodzonego mieszkania, sięganie po zbyt zimne napoje, nieraz wyjęte prosto z lodówki – to wszystko są sytuacje, których trzeba unikać. Mogą skończyć się przeziębieniem lub infekcją górnych dróg oddechowych, które seniorowi będzie trudno zwalczyć.

 

Przeczytaj ulotki lekarstw

Osoby po 60. roku życia często przyjmują wiele różnych leków. W upalne dni należy zwrócić szczególną uwagę na to, gdzie senior je przechowuje.

Większość preparatów należy trzymać w suchym i ciemnym miejscu. Wystawienie na promienie słoneczne może spowodować zmiany w ich składzie chemicznym, np. rozkład substancji aktywnych. Preparaty tracą wówczas swoje pierwotne właściwości lecznicze.

Niektóre leki wymagają specjalnego przechowywania, gdy temperatura powietrza przekracza 25°C. Może będzie trzeba włożyć je do lodówki. Dotyczy to np. insuliny, niektórych kropli do oczu, większości antybiotyków w postaci zawiesiny, większości probiotyków. Dokładne szczegóły sprawdźmy na ulotce lub skonsultujmy się w tej kwestii z lekarzem lub farmaceutą.

Lekarz powinien też wyjaśnić nam, w jaki sposób leki przyjmowane przez osobę starszą wpływają na jej organizm w upalne dni. Niektóre mogą mieć negatywne skutki uboczne, jeśli nasz podopieczny będzie zbyt długo przebywał na słońcu. Leki uspokajające, przeciwdepresyjne i tabletki nasenne mogą osłabiać zdolność organizmu do regulowania temperatury lub hamować pocenie się. Tabletki nasercowe wpływają na pracę serca i płuc, co może mieć znaczenie, gdy organizm narażony jest na wysokie temperatury. Niektóre antybiotyki wchodzą w interakcje z promieniowaniem słonecznym i mogą wywołać uczulenie. Diuretyki mają z kolei wpływ na nerki i pobudzają do produkcji moczu, a więc i utraty płynów.

 

Co robić, gdy wystąpią objawy udaru cieplnego?

Opiekując się osobą starszą powinniśmy w upalne dni szczególnie uważnie obserwować podopiecznego, by móc jak najszybciej rozpoznać objawy udaru słonecznego lub cieplnego.

Jeśli senior długo przebywał na słońcu powinny nas zaniepokoić ból i zawroty głowy, widoczne mocne zaczerwienienie lub wręcz poparzenie skóry oraz ogólne, złe samopoczucie. Może to być udar słoneczny. Osobę starszą należy natychmiast odprowadzić do chłodnego, zaciemnionego miejsca i ułożyć w pozycji leżącej lub półleżącej. Następnie należy robić chłodne lub wilgotne okłady na kark, głowę i nadgarstki oraz podać wodę.

Jeśli u seniora zaobserwujemy podwyższenie temperatury ciała nawet powyżej 39°C, jego skóra będzie gorąca, czerwona, sucha lub wilgotna, a tętno szybkie i dobrze wyczuwalne może to być udar cieplny. Podobnie, jak przy udarze słonecznym należy odprowadzić seniora do chłodnego, zaciemnionego miejsca, próbować obniżyć temperaturę ciała zimnymi okładami, ale nie podawać żadnych płynów.

W razie jakichkolwiek wątpliwości lub nagłego pogorszenia się stanu seniora należy bezzwłocznie wezwać pogotowie. Udary cieplne mogą doprowadzić w groźnych przypadkach nawet do śmierci.

 

Przestrzegając tych podstawowych reguł ochronimy się przed palącym słońcem i wysoką temperaturą i będziemy mogli razem z naszym podopiecznym cieszyć się letnimi dniami.

 

Photo: © Thaut Images – stock.adobe.com

Best Care Logo

Copyright 2023 - Best Care - Opieka seniora, osób starszych Warszawa