Jesień i zima to trudny czas dla osób starszych, schorowanych i mało sprawnych fizycznie. Ich organizm jest mniej odporny na niekorzystne warunki atmosferyczne – wiatr, deszcz, coraz niższe temperatury. Łatwo o infekcje i przeziębienia, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Coraz krótsze dni i mała ilość słońca dodatkowo pogarszają nastrój, a nawet mogą prowadzić do depresji.

Jak opiekunka osoby starszej może pomóc podopiecznemu przetrwać ten trudny czas?

 

Ciepłe ubranie

Osoby starsze zazwyczaj odczuwają chłód dotkliwiej niż osoby młode i zdrowe. Musimy o tym pamiętać, gdy opiekujemy się seniorem w czasie jesiennych i zimowych dni.

Gdy senior przebywa w domu powinien być ubrany nieco cieplej, niż my. Można założyć mu dodatkowy sweter lub cieplejszą kamizelkę, a także ciepłe, grube skarpety. Zadbajmy też o to, by miał w pobliżu koc.

Podczas codziennych spacerów pamiętajmy, by ubranie odpowiednio chroniło naszego podopiecznego przed wiatrem i chłodem, ale także przed przegrzaniem skóry. Pod spód najlepiej sprawdzą się ubrania wełniane, które zapewniają ciepło, a jednocześnie pochłaniają wilgoć, zapobiegając poceniu się. Na wierzch przyda się ocieplana kurtka, szalik, wełniane rękawiczki i obowiązkowo czapka. Przez głowę ucieka najwięcej ciepła.

Równie ważne jest odpowiednie obuwie – ocieplane, nieprzemakalne, z grubą, antypoślizgową podeszwą. Można zaopatrzyć się dodatkowo w specjalne antypoślizgowe nakładki na obuwie. Upadek, o który zwłaszcza zimą nietrudno, może mieć groźne konsekwencje dla zdrowia seniora. Aby być dla podopiecznego oparciem opiekun lub opiekunka powinni zadbać o odpowiednie obuwie także dla siebie.

Dbając o to, by nasz podopieczny był ciepło ubrany, uważajmy, żeby nie przesadzić. Przegrzanie organizmu dla osoby starszej jest równie niebezpieczne, co wychłodzenie. Powoduje zaburzenie pracy układu odpornościowego i naraża na infekcje. Dlatego najlepiej ubierać seniora warstwami, czyli „na cebulkę”. W razie potrzeby będzie można zdjąć jedną warstwę.

 

Dieta na chłodne dni

Dieta ma ogromny wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie, powinna być dostosowana do aktualnej pory roku. W chłodne jesienno-zimowe dni trzeba zwrócić uwagę, by rozgrzewała organizm i wzmacniała jego odporność.

Opiekunka powinna zadbać, by w jadłospisie podopiecznego pojawiła się odpowiednia ilość ciepłych posiłków, bazujących głównie na warzywach oraz na bogatych w składniki mineralne kaszach i pełnoziarnistych płatkach. Doskonale sprawdzą się rozgrzewające zupy na mięsnym wywarze, na przykład długo gotowany rosół, który jest lekkostrawny, a jednocześnie wzmacnia organizm walczący z bakteriami i wirusami. Można również wykorzystać dynię, brokuły, kalafiora, paprykę, warzywa korzenne i przygotować z nich pyszne zupy kremy.

Rozgrzewająco na organizm działają też niektóre przyprawy, jak tymianek, kminek czy chrzan.

Dbając o ciepłe posiłki pamiętajmy, że są produkty, które ochładzają organizm. Zimą powinniśmy ograniczyć ich ilość. Należą do nich wszelkiego rodzaju sery, jogurty czy owoce cytrusowe. Organizm chłodzą również słodycze – ciastka, czekolada i batoniki. Powinniśmy zrezygnować też z mąki pszennej i białego cukru.

Witaminy i minerały

W diecie seniora w okresie jesienno-zimowym nie powinno zabraknąć witamin A, C i D, które pozytywnie wpływają na odporność, oraz minerałów. Najlepiej spożywać je w pożywieniu. Organizm najlepiej je wtedy przyswaja.

Witamina A to jedna z najpopularniejszych i najłatwiej dostępnych witamin. Pomaga zwalczać bakterie, wirusy i zapobiega zakażeniom. Wpływa też doskonale na witalność skóry, co może być istotne dla osób starszych zmagających się z pękaniem skóry w chłodne dni. Znajdziemy ją w marchewce, szpinaku, pomidorach, dyni, brokułach, czerwonej papryce, maśle oraz produktach mleczarskich.

Witamina C wpływa bardzo dobrze na zwiększanie odporności. Wspomaga organizm w walce z przeziębieniami, uszczelnia naczynia krwionośne i błony śluzowe, przez które wnikają wirusy. W okresie zimowym, kiedy skóra jest poszarzała i zmęczona, dzięki jej obecności w diecie stanie się ona promienna, nawilżona i wygładzona. Witamina C naturalnie występuje w kiszonkach, cytrusach, owocach jagodowych, papryce, pomidorach, czarnej porzeczce, dzikiej róży, aronii czy zielonych warzywach, jak szpinak i brukselka. Dużo witaminy C zawiera również natka pietruszki.

Witamina D pomaga utrzymać równowagę psychiczną i uniknąć stresu, który może mieć wpływ na osłabienie odporności. Naturalnie wytwarza się w naszym organizmie pod wpływem słońca. W okresie jesienno-zimowym, kiedy dni słonecznych jest mniej warto podawać seniorowi produkty, które ją zawierają. Są to głównie ryby, zwłaszcza tłuste, jak śledź czy makrela.

Dla odporności organizmu osoby starszej duże znaczenie mają też magnez, żelazo i cynk. Magnez znajdziemy w kaszy gryczanej i jęczmiennej, płatkach owsianych i kukurydzianych, chlebie żytnim i chlebie graham. Żelazo – między innymi w jajkach, szpinaku czy mięsie, dlatego co najmniej raz w tygodniu osoby starsze powinny jeść gotowane mięso, wołowinę lub wieprzowinę. Znaczne ilości cynku występują w ciemnym pieczywie, kaszy gryczanej, suchych nasionach roślin strączkowych, serach żółtych.

Podopiecznemu można również podawać tran od lat słynący z pozytywnego działania na odporność. Zawiera witaminy z grupy A i D, a także kwasy tłuszczowe z grupy omega-3. Dostarczają one organizmowi budulca do produkcji hormonów przeciwzapalnych, które usprawniają pracę układu odpornościowego.

Jesienią i zimą warto wzbogacić dietę naszego podopiecznego o naturalne „antybiotyki”. Najlepiej sprawdzą się te działające przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Należą do nich: czosnek, cebula, miód, imbir, cynamon, cytryna, kardamon, dzika róża. Można podawać je na różne sposoby – w napojach oraz w posiłkach.

Nawadnianie organizmu

Nie tylko latem, ale również jesienią i zimą seniorzy nie powinni zapominać o piciu odpowiedniej ilości płynów, by nie dopuścić do odwodnienia organizmu. Początkowo niezauważalne może mieć negatywne skutki dla zdrowia.

W chłodne dni opiekunka powinna seniorowi często podawać ciepłe, rozgrzewające napoje. Oprócz nawadniania organizmu pomogą w utrzymaniu optymalnej temperatury ciała. Najczęściej polecana jest herbata z cytryną i miodem. Można do niej dodać jeszcze imbir i kurkumę, które dodatkowo chronią przed infekcjami. Właściwości rozgrzewające ma też herbata z dodatkiem soku z malin. Aby wzbogacić jej smak warto dodać goździki i cynamon. Doskonale sprawdzą się także ziołowe napary z rumianku, lipy albo dzikiej róży.

Suplementy dla seniora?

Opiekując się osobą starszą chcielibyśmy w okresie jesienno-zimowym dodatkowo wzmocnić jej odporność. Czy oprócz zbilansowanej diety dopasowanej do pory roku możemy naszemu podopiecznemu podawać dodatkowe suplementy diety?

Pamiętajmy, że opiekunka osoby starszej nie powinna sama decydować o podaniu seniorowi jakichkolwiek medykamentów. Nawet jeśli są to „tylko” suplementy czy preparaty ziołowe, które, jak nam się wydaje, mogą tylko pomóc, a na pewno nie zaszkodzą. Takie preparaty mogą wpływać na skuteczność przyjmowanych leków, a nawet wchodzić z nimi w groźne reakcje.

W kwestii niedoboru witamin i składników mineralnych zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Być może w niektórych przypadkach rzeczywiście zajdzie potrzeba uzupełnienia diety suplementami. Najczęściej będzie to witamina C, witamina D3, witamina A oraz kwasy tłuszczowe omega-3.

 

Dostęp do światła dziennego

Jasne światło promieni słonecznych wpływa na wzrost w naszym organizmie serotoniny, zwanej hormonem szczęścia. Serotonina pomaga w utrzymaniu dobrego nastroju, bierze udział w regulowaniu apetytu, a razem z melatoniną pomaga utrzymać dobry sen. Niestety jesienią i zimą jest znacznie mniej słonecznych dni niż latem. A im mniej słonecznego światła, tym bardziej osoba starsza może stawać się zmęczona, apatyczna i osowiała. Częściej mogą pojawiać się zaburzenia snu, a nawet depresja.

Dlatego opiekunka osoby starszej powinna zadbać, by podopieczny miał jak największy dostęp do światła dziennego. Jeśli stan zdrowia nie pozwala mu wyjść na spacer, zwróćmy szczególną uwagę na to, aby do jego pokoju wpadało światło dzienne. Firany i zasłony powinny być więc maksymalnie odsłonięte.

 

Optymalna temperatura w domu

Równie ważne jest, by w chłodniejszych miesiącach zadbać o odpowiednią temperaturę w pomieszczeniach, w których przebywa senior. Nie powinniśmy ich jednak przegrzewać. Optymalna temperatura wynosi ok. 20-21 stopni C.

Opiekunka osoby starszej powinna pamiętać też o tym, że w sezonie grzewczym powietrze w domu/mieszkaniu seniora może stać się zbyt suche. Znacznie trudniej się wtedy oddycha, mogą pojawić się dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych, takie jak kaszel czy chrypka. Śluzówka gardła i dróg oddechowych staje się podrażniona, a wówczas łatwiej o infekcję. Żeby temu przeciwdziałać można kłaść mokre ręczniki na kaloryferach lub zakupić nawilżacz powietrza. Starajmy się też wietrzyć regularnie każde pomieszczenie.

 

Odpowiednia ilość snu

Bardzo ważny dla zachowania zdrowia jest regularny, regenerujący sen. Osoby starsze i ich opiekunowie powinni oczywiście pamiętać o tym przez cały rok. Ale jesienią i zimą, kiedy na zewnątrz robi się coraz zimniej jest to szczególnie ważne. Organizm osoby starszej, często obciążony wieloma chorobami jest wtedy bardziej podatny na infekcje i przeziębienia. Odpowiednia ilość snu wzmocni go. Będzie bardziej odporny na niesprzyjające warunki atmosferyczne. Opiekując się starszą osobą zadbajmy więc, żeby przesypiała ona odpowiednią liczbę godzin, zarówno w nocy jak i w ciągu dnia.

Szczególną uwagę zwróćmy na osoby starsze cierpiące na zaburzenia snu. Jeżeli senior ma problemy z zasypianiem, ważne jest ustalenie stałego rytmu snu i czuwania i ścisłe przestrzeganie go. W ciągu dnia można zwiększyć aktywność fizyczną, np. chodzić na spacery, wykonywać zalecane ćwiczenia. Wieczorem nadmiernego wysiłku należy unikać. Podobnie jak ciężkostrawnych potraw, picia kawy i mocnej herbaty czy np. oglądania programów, które wywołują złe emocje.

Jeśli nasz podopieczny cierpi na bezsenność przewlekłą, może być konieczna konsultacja lekarska.

Więcej o tym, jak dbać o higienę snu u osób starszych przeczytasz w naszym artykule „Zaburzenia snu u osób starszych”.

 

Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu

W okresie jesienno-zimowym nie można zapominać o aktywności fizycznej. Codzienna dawka ruchu, odpowiednio dopasowana do stanu zdrowia seniora oraz do pogody wzmocni odporność osoby starszej.

Najprostszą i najbardziej powszechną aktywnością jest zwyczajny spacer. Zachęcajmy naszego podopiecznego, aby wychodził z domu nawet w chłodniejsze dni. Oczywiście przypilnujmy, by był odpowiednio do pogody ubrany. Spacery lub chodzenie z kijkami (nordic-walking) hartują organizm, pozwalają zachować sprawność stawów, pobudzają wydzielanie endorfiny i pomagają w utrzymaniu dobrego samopoczucia.

Z drugiej strony, nie zmuszajmy starszej osoby do spacerów, kiedy na dworze jest kilkanaście stopni mrozu albo mnóstwo śniegu. Przy takich warunkach może łatwo się poślizgnąć i upaść.

Jeśli senior ma ochotę i pozwala mu na to stan zdrowia, może podejmować większy wysiłek fizyczny na świeżym powietrzu – na przykład korzystać z plenerowej siłowni, a nawet uprawiać zimowe sporty. Doskonałe dla osób starszych jest zwłaszcza narciarstwo biegowe na prostych, płaskich trasach. Sport ten nie obciąża zbytnio stawów, a pozwala dotlenić organizm i zachować doskonałą kondycję. Wielu seniorów doskonale bawi się też jeżdżąc na łyżwach.

 

Długie jesienne i zimowe wieczory w domu

Nie każdy dzień jesienno-zimowy sprzyja spacerom, czy innej aktywności na zewnątrz. Kiedy wieje silny wiatr, pada deszcz, śnieg lub jest bardzo mroźno lepiej zostać w domu. Dla opiekunki dużym wyzwaniem jest wtedy organizacja czasu wolnego dla podopiecznego. Co robić w długie wieczory, by senior się nie nudził?

Z pewnością nie powinien spędzać wielu godzin wpatrując się jedynie w ekran telewizora. Warto przygotować kilka innych ciekawych propozycji, które pobudzą jego umysł, utrzymają dobre samopoczucie i poprawią samoocenę.

Naszemu podopiecznemu można polecić gry planszowe, jak szachy, warcaby, „Chińczyk” lub domino. Równie dobrze sprawdzą się gry karciane, pasjanse, krzyżówki, łamigłówki, sudoku, układanie puzzli czy zabawa w „państwa-miasta”. Pamiętajmy, by stopień trudności zawsze dostosować do zdrowia seniora i jego sprawności intelektualnej.

Długie wieczory jesienne i zimowe to też dobry czas, by zachęcić seniora do nowego hobby. W każdym wieku można się nauczyć albo spróbować czegoś nowego. Może będzie to malowanie, kolorowanki dla dorosłych, składanie origami, wycinanki albo szydełkowanie lub robienie na drutach?
A może zachęcimy seniora do poznania możliwości, jakie oferuje komputer i dostęp do internetu? Opiekunka może pokazać podopiecznemu najprostsze funkcje, zapoznać go z działaniem maila albo komunikatora używanego przez dzieci/wnuki.

Od czasu do czasu warto zorganizować zajęcia, w które włączy się więcej osób – znajomi, sąsiedzi, członkowie rodziny. Nawet zwykłe rozmowy w większym gronie, wspólne oglądanie zdjęć czy wspominanie wydarzeń z przeszłości mogą być przyjemnym sposobem spędzania długich popołudni i wieczorów.

 

Opieka nad osobą starszą to bardzo duża odpowiedzialność, zwłaszcza w jesienno-zimowe dni, kiedy pogoda nie sprzyja zdrowiu seniora. Dbajmy więc w tym czasie podwójnie o naszych bliskich i podopiecznych.

 

Photo: © Africa Studio – stock.adobe.com