Prawie każda osoba starsza przyjmuje jakieś leki. Jednym z obowiązków opiekuna lub opiekunki jest dopilnowanie, aby podopieczny je przyjął. Dość często zdarza się jednak, że senior wykazuje wyraźną niechęć do ich brania, albo wręcz odmawia. Może też udawać, że połknął tabletkę, gdy tymczasem schował ją pod materacem łóżka, ukrył w szufladzie lub po prostu wyrzucił w łazience do umywalki. Opiekun musi w takich sytuacjach wykazać się wyjątkową cierpliwością, aby za każdym razem przekonywać seniora, że musi on leki przyjmować regularnie.

Jakie są powody tego, że osoba starsza nie chce przyjmować leków? Jak sobie z tym radzić?

 

Bunt przeciw chorobie

Bardzo często odmowa przyjmowania leków jest formą buntu i wyrazem frustracji z powodu choroby. Osoba starsza nie potrafi lub nie chce zaakceptować swojego stanu zdrowia. Uważa, że nie jest poważnie chora, że ma tylko drobne dolegliwości związane z wiekiem, ale nie ma potrzeby leczenia czy przyjmowania leków. W tym czasie stan jej zdrowia może się pogarszać.

W takiej sytuacji najważniejsze jest, by opiekun lub opiekunka seniora okazali mu zrozumienie i wsparcie. By pozwolili mu po prostu wyżalić się, opowiedzieć o uczuciach i emocjach, których doświadcza, o frustracjach związanych z chorobą czy innymi dolegliwościami. Taka szczera rozmowa pozwoli seniorowi poczuć się bezpieczniej. Będzie miał świadomość, że jest obok niego osoba, na którą może w obliczu choroby zawsze liczyć. Jeśli senior będzie nam ufał jest większa szansa na to, że zdołamy mu wytłumaczyć, dlaczego nie powinien zwlekać z leczeniem lub odmawiać przyjmowania leków.

Jeżeli taka rozmowa nie przyniesie rezultatu możemy poprosić o pomoc lekarza, do którego nasz podopieczny ma zaufanie lub inną osobę, która jest dla niego autorytetem. Ważne, aby uświadomić seniorowi, że bagatelizowanie choroby i nieprzyjmowanie leków może przynieść później groźniejsze komplikacje dla zdrowia, wymagające na przykład pobytu w szpitalu czy operacji.

 

Lęk przed skutkami ubocznymi leków

Niechęć do przyjmowania leków u seniora może wynikać z obawy o niepożądane skutki uboczne. Podobnie, jak w przypadku buntu przeciw chorobie najlepiej porozmawiać szczerze z naszym podopiecznym lub poprosić o to lekarza, któremu senior ufa.

Należy osobie starszej spokojnie wytłumaczyć, jakie ewentualnie skutki uboczne mogą wystąpić i w jakich okolicznościach. Niektóre leki powodują nieprzyjemne skutki uboczne w pierwszych dniach ich przyjmowania, ale po krótkim czasie one ustępują. O tym nasz podopieczny powinien zostać uprzedzony. Warto też wspomnieć, że dawka, którą zalecił lekarz została dostosowana do choroby seniora i specjalista zadbał o to, aby przyjmowanie leków było dla niego bezpieczne.

 

Czy wszystkie leki są niezbędne?

Seniorzy często zmagają się jednocześnie z wieloma chorobami i dolegliwościami. Odwiedzają wielu lekarzy specjalistów, a każdy z nich przepisuje im kolejne leki. Im więcej tabletek do zażycia tym opór osoby starszej przed ich przyjmowaniem może być większy. Może ona twierdzić, że tych leków jest już za dużo, że tylko zatruwają organizm i że lekarze tak naprawdę nie potrafią jej wyleczyć, tylko przepisują kolejne leki i kolejne.

Warto w takim przypadku poradzić się lekarza prowadzącego lub geriatry, by przejrzał listę leków zażywanych przez naszego podopiecznego. Może część z nich będzie można odstawić lub chociaż ograniczyć ich dawkę. Jeśli okaże się, że wszystkie są naprawdę niezbędne, poprośmy lekarza, do którego senior ma zaufanie, aby dokładnie wytłumaczył mu, dlaczego tak ważne jest przyjmowanie tych wszystkich leków i jakie zagrożenia dla zdrowia mogą wyniknąć z ich odstawienia.

 

Przyjmowanie leków a demencja

Niechęć do zażywania leków często występuje u seniorów cierpiących na demencję i choroby otępienne. Osoba taka często ma zaburzenia świadomości i pamięci. Nie pamięta, jakie leki bierze, w jakich dawkach i dlaczego są jej w ogóle podawane. To najtrudniejsza do wyeliminowania przyczyna odmawiania przyjmowania leków. Co można wówczas zrobić?

Tu nie wystarczy tłumaczenie podopiecznemu, dlaczego musi zażyć lek. Nawet jeśli jeden raz się uda, za kolejnym może o tym zapomnieć. Odłóżmy więc na bok wszelkie racjonalne argumenty, a postarajmy się użyć prostych komunikatów: „Weź, proszę, tę tabletkę do buzi. Teraz popij wodą”. Możemy dodatkowo sami pokazać seniorowi, jak to zrobić – udać, że bierzemy taką samą tabletkę, wkładamy do ust i połykamy.

 

Trudności z połknięciem leku

Czasami osoba starsza nie chce przyjmować leków, bo ma trudności z przełykaniem.

Zaburzenia połykania, czyli dysfagia, utrudniają przedostanie się pokarmu lub lekarstwa z jamy ustnej do przełyku i żołądka. Najczęstszymi przyczynami tej dolegliwości u seniorów są:

• konieczność przyjmowania dużej liczby leków jednocześnie,
• suchość błon śluzowych,
• bariery psychiczne, które przekładają się na odruch przełykania,
• niechęć do zażywania leków u osób z chorobami psychicznymi, otępiennymi czy demencją.

Zaburzenia połykania u osób starszych mogą mieć też przyczynę w poważnych chorobach, jak:

• choroby neurologiczne – udar mózgu, choroba Alzheimera i Parkinsona, stwardnienie rozsiane i stwardnienie zanikowe boczne,
• porażenia nerwowe, spowodowane urazami,
• choroby nowotworowe – rak języka, nowotwory krtani, gardła i przełyku.

W każdym przypadku najlepiej skonsultować się z lekarzem seniora, aby ustalić przyczynę.

Jeśli nasz podopieczny ma problem z połykaniem pewnie zwracamy uwagę, by potrawy, które spożywa miały konsystencję płynną lub półpłynną albo były rozdrobnione. Czy duże tabletki też można zawsze rozkruszyć? Nie. Tutaj trzeba zachować ostrożność!

Co do zasady rozdrobnić można tylko te leki, które w ulotce opisano jako „tabletki”, a nie „tabletki powlekane” czy „kapsułki”. Te należy połknąć w całości i popić wodą. Po rozdrobnieniu mogą stracić swoje właściwości, gorzej się wchłaniać, a nawet stać się niebezpieczne dla zdrowia.

Pamiętaj więc, by zawsze upewnić się, czy dany lek można rozdrobnić. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy zapytać specjalistę.

Jeśli to możliwe, warto poprosić lekarza o przepisanie leków w bardziej przystępnej do połknięcia formie. Może leki, które zażywa nasz podopieczny mają swój odpowiednik w postaci syropu, zawiesin, kropel, tabletek rozpuszczających się samoistnie w jamie ustnej, tabletek musujących rozpuszczalnych w wodzie lub zastrzyków. Można spróbować też specjalnych żeli ułatwiających połykanie leków, które nie wchodzą z nimi w interakcje.

 

Jakich sposobów jeszcze użyć, by podać leki starszej osobie?

Kiedy osoba starsza będąca pod naszą opieką nie chce przyjmować leków warto spróbować jeszcze kilku sprawdzonych metod polecanych przez profesjonalne opiekunki.

Mała nagroda

Jeśli senior nie chce przyjmować leków obiecaj mu coś, co lubi, jako nagrodę za zażycie wszystkich lekarstw. Może to być spacer, wspólne obejrzenie ulubionego serialu, zagranie w jakąś grę. Jeśli zdrowie osoby starszej na to pozwala możemy „przekupić” go cukierkiem lub czekoladką. Przyjmowanie leków będzie kojarzyło się naszemu podopiecznemu z czymś miłym i przyjemnym. Dodatkowo słodycz może pomóc zniwelować nieprzyjemny posmak w ustach, który czasem zostaje po zażyciu lekarstw.

Odpowiedni moment

Starajmy się podawać seniorowi leki o tych samych porach tak, aby stało się to dla niego rutyną, a nie przykrym obowiązkiem. Jeśli senior uparcie odmawia przyjęcia leku warto na chwilę odpuścić, odejść lub zająć jego uwagę czymś innym. Po 10-15 minutach spróbujmy jeszcze raz – może nam pójść łatwiej.

Spokojna atmosfera

Nie podawajmy leków, gdy nasz podopieczny jest niespokojny, nerwowy, a nawet agresywny. Zróbmy wszystko, by najpierw się uspokoił, wyciszył. Zadbajmy o spokojne otoczenie pozbawione zbędnych bodźców – wyłączmy radio i telewizor, zasłońmy okna.

Warto też przygotować wcześniej lekarstwa i wyjąć tabletki z opakowań, by nie robić tego przy naszym podopiecznym. Zbyt duża liczba buteleczek czy opakowań z lekami może być powodem stresu u seniora i pogłębiać jego frustrację związaną ze swoimi chorobami i dolegliwościami.

Przyjmujesz leki? Bierz je razem z seniorem

Jeśli opiekun lub opiekunka osoby starszej przyjmuje też jakieś leki, np. na nadciśnienie, może to wykorzystać w kontakcie ze swoim podopiecznym. Gdy przyjdzie czas na zażycie leków weź swoje razem z seniorem. Pokaż, jak wkładasz tabletkę do ust i popijasz ją wodą. Senior może chętniej wziąć swoje tabletki powtarzając tę czynność po tobie.

 

Czego nie robić, aby przekonać seniora do zażycia leków?

Dla każdego opiekuna lub opiekunki osoby starszej powinno to być oczywiste, ale na zakończenie naszego tekstu warto to podkreślić: nigdy nie wolno zmuszać seniora do przyjmowania leków używając przemocy słownej, psychicznej lub fizycznej. Jeśli przy dużym uporze podopiecznego czujemy, że tracimy panowanie nad sobą lepiej na chwilę odejdźmy, uspokójmy nasze myśli i emocje. Tylko cierpliwość, a czasem odrobina kreatywności mogą pomóc w trudnej sytuacji. Pamiętajmy też, że senior powinien dobrze czuć się w naszym towarzystwie. Jeśli będzie nam ufał na pewno z każdym kolejnym dniem będzie coraz bardziej chętny do współpracy, również w przyjmowaniu leków.

 

Photo: © Africa Studio – stock.adobe.com