Senność w ciągu dnia jest bardzo powszechnym zjawiskiem wśród osób starszych. Często jest ona pierwszym sygnałem, że nocny odpoczynek nie jest wystarczający lub ma złą jakość. Przyczyn tego stanu może być wiele. Od naturalnych zmian w organizmie związanych z wiekiem, po skutki uboczne leków i poważne choroby. Nadmierna senność w ciągu dnia może znacząco pogorszyć jakość życia seniora. Jak opiekunka osoby starszej może jej pomóc?

 

Ile snu potrzebuje osoba starsza?

Zapotrzebowanie na sen zmienia się wraz z wiekiem. Dorosła osoba potrzebuje od 7 do 9 godzin snu dziennie, aby jej organizm prawidłowo funkcjonował. Po 60. roku życia zapotrzebowanie na sen zazwyczaj się zmniejsza, ponieważ zmniejsza się poziom aktywności życiowej, zwłaszcza fizycznej. Dlatego organizm nie potrzebuje już 7–8 godzin snu, aby się zregenerować, ale tylko 6 godzin, a nawet mniej. Również drzemka w południe uważana jest u osoby starszej za normę, ale nie powinna być dłuższa niż 30 minut.

Dłużej utrzymujące się zmęczenie i nadmierna senność mimo przespania nocy, a zwłaszcza niezamierzone zasypianie w ciągu dnia wskazują już na zaburzenie.

 

Przyczyny nadmiernej senności u seniorów

Nadmierna senność u osób starszych może mieć wiele przyczyn.

Zmniejszona produkcja melatoniny

Z wiekiem naturalnie spada produkcja melatoniny, hormonu odpowiedzialnego za regulację rytmu dobowego snu i czuwania. Ten spadek może prowadzić do zaburzeń snu, takich jak trudności z zasypianiem czy częste budzenie się w nocy. To z kolei może prowadzić do nadmiernej senności w trakcie dnia.

Niedobór snu w nocy

Nocny wypoczynek osoby starszej może być zakłócany przez wiele czynników. Wśród nich są te całkiem prozaiczne, jak nieodpowiednie warunki do snu: zbyt ciepła i nieprzewietrzona sypialnia, materac, który jest albo za miękki, albo za twardy. Dodatkowo brak wieczornego relaksu, nadmiernie długie oglądanie telewizji czy też hałasy dochodzące z zewnątrz mogą utrudniać szybkie zasypianie. Zaburzenia snu mogą być także wywołane nagłymi zmianami w trybie życia, odczuwanym stresem, niepokojem o jakieś sprawy osobiste lub rodzinne, a nawet np. obawami finansowymi.

Inne przyczyny to różnego rodzaju dolegliwości fizyczne. Mogą to być bóle wynikające z różnych chorób, bóle reumatyczne, skurcze łydek, duszności powiązane z problemami układu oddechowego i serca, częsta potrzeba oddawania moczu w nocy i związane z tym częste wybudzenia, a także bezdech senny i zespół niespokojnych nóg. Również depresja i inne choroby psychiczne często powodują nadmierne pobudzenie organizmu. Utrudnia to zasypianie i prowadzi do częstych przebudzeń w nocy.

Wszystkie te czynniki sprawiają, że ilość snu w nocy jest niewystarczająca, aby organizm osoby starszej mógł się odpowiednio zregenerować. Dlatego może ona wykazywać zwiększoną potrzebę snu w ciągu dnia.

Nadmierna senność a przyjmowane leki

Nadmierna senność może być skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków. Są wśród nich m.in. leki przeciwdepresyjne, leki stosowane w chorobie Parkinsona, leki przeciwlękowe, leki przeciwdrgawkowe, leki na cukrzycę, niektóre leki na nadciśnienie, beta-blokery, a także leki na alergię starszej generacji.

Do nadmiernej senności mogą się przyczyniać też środki o działaniu psychoaktywnym i sedatywnym, czyli zmniejszające aktywność osoby starszej i wpływające na nią uspokajająco.

Nadmierna senność a choroby

Wiele chorób, na które cierpią osoby starsze, może powodować nadmierną senność. Wymieńmy niektóre z nich.

Choroba Alzheimera – to jedna z najczęściej spotykanych chorób neurodegeneracyjnych, która powoduje zmiany w mózgu. Mogą one zakłócać normalny wzorzec snu. Zdarza się, że chorzy na alzheimera przysypiają w ciągu dnia, nawet jeśli przespali całą noc.

Choroba Parkinsona często wiąże się z problemami ze snem. Osobom chorym często w ciągu dnia trudno jest utrzymać stan czuwania i dochodzi do niezamierzonego zapadania w sen. Podczas normalnej aktywności mogą zdarzać się też nagłe ataki snu, nie poprzedzone poczuciem senności i znużenia.

Niedoczynność tarczycy – niedostateczna produkcja hormonów tarczycy zaburza procesy metaboliczne, czego rezultatem jest m.in. uczucie zmęczenia i senności.

Cukrzyca – wahania poziomu cukru we krwi mogą wpływać na sen i powodować nadmierną senność.

Niedokrwistość (anemia), czyli zaburzenie wytwarzania czerwonych krwinek. Ich liczba lub stężenie zawartej w nich hemoglobiny są niewystarczające do tego, by krew mogła prawidłowo transportować tlen do tkanek organizmu. Może to prowadzić do uczucia zmęczenia i senności.

Każda z tych przyczyn wymaga indywidualnej oceny i podejścia. Opiekunka osoby starszej powinna być świadoma tych różnorodnych czynników, aby móc efektywnie wspierać swojego podopiecznego.

 

Nadmierna senność – jej wpływ na ogólny stan zdrowia i samopoczucie seniorów

Nadmierna senność u osób starszych może mieć poważne konsekwencje dla ogólnego stanu zdrowia i samopoczucia seniorów.

Jeśli nadmierna senność utrzymuje się przez dłuższy czas może prowadzić do znaczącego spadku zdolności poznawczych. U osób starszych może to objawiać się w postaci wolniejszego przetwarzania informacji, problemów z podejmowaniem decyzji, a nawet trudności w wykonywaniu codziennych czynności, które kiedyś były dla nich proste i oczywiste.

Oprócz wpływu na zdolności umysłowe nadmierna senność może także mieć wpływ na zdrowie emocjonalne seniorów. Uczucie ciągłego zmęczenia i braku energii może prowadzić do izolacji społecznej. Osoba starsza może nie mieć siły lub ochoty na uczestnictwo w spotkaniach towarzyskich czy innych aktywnościach. To z kolei może prowadzić do uczucia samotności i smutku, a nawet do rozwoju depresji.

Istnieje również związek między nadmierną sennością a podatnością na choroby przewlekłe. Sen odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia. Jego brak może osłabić system odpornościowy, zwiększając ryzyko infekcji i wystąpienia innych dolegliwości zdrowotnych.

Osoby starsze i tak z racji swojego wieku zmagają się z pogorszeniem funkcji poznawczych oraz różnymi chorobami. Dodatkowe obciążenie umysłu i ciała jest więc wyjątkowo niepożądane. Opiekunka seniora, mając tego świadomość, powinna aktywnie wspierać podopiecznego w dążeniu do poprawy jakości snu i ogólnego stanu zdrowia. Jak może to zrobić?

 

Jak radzić sobie z nadmierną sennością u osób starszych?

Opiekując się osobą starszą należy zwracać uwagę na jakość jej snu, obserwując jakiekolwiek niepokojące zmiany w tym zakresie. Sprawdzajmy, jak długo śpi nasz podopieczny w nocy, czy często się budzi i czy łatwo z powrotem zasypia. Zapamiętajmy także jak często i długo drzemie w ciągu dnia. Obserwacja tych wzorców może pomóc w identyfikacji potencjalnych problemów i potrzebnych zmian.

Jeżeli nadmierna senność w ciągu dnia przytrafia się naszemu podopiecznemu tylko od czasu do czasu powinniśmy w pierwszej kolejności zadbać o odpowiednią higienę snu. Obejmuje to ustalenie regularnych godzin snu oraz zapewnienie odpowiednich warunków w sypialni. Należy przewietrzyć pomieszczenie, zadbać o temperaturę powietrza na umiarkowanym poziomie, najlepiej między 18 a 21 stopni Celsjusza. Sprawdzić, czy łóżko i materac są wygodne, a pościel świeża i przyjemna. W miarę możliwości należy też wyeliminować nadmierne hałasy z otoczenia.

Opiekunka powinna również zachęcać seniora do unikania ciężkich posiłków na noc, co może zakłócić spokojny sen. Ważne jest też, aby senior nie spożywał przed snem produktów zawierających kofeinę oraz duże ilości cukru. Mogą one zaburzać naturalne procesy zasypiania.

Innym aspektem, na który warto zwrócić uwagę, jest ograniczenie korzystania z urządzeń elektronicznych przed snem, takich jak telefony czy telewizory. Emitowane przez nie światło może negatywnie wpływać na jakość snu seniora. Zwróćmy też uwagę na rodzaj oglądanych programów, które mogą zbyt pobudzić lub rozdrażnić seniora powodując kłopoty z zaśnięciem.

Opiekunka może także wprowadzić różne techniki uspokajające przed snem, takie jak medytacja, ćwiczenia oddechowe czy czytanie. Te działania mają na celu wyciszenie organizmu i umysłu, co ułatwia zasypianie.

Znaczący wpływ na jakość snu ma także dbanie o zdrowy styl życia seniora, w tym zdrową dietę i umiarkowaną aktywność fizyczną. Sprawdź Jak zadbać o aktywność fizyczną osób starszych.

Jeśli te działania nie zmniejszą jednak nadmiernej senności osoby starszej w ciągu dnia i ten stan będzie się utrzymywał dłużej niż miesiąc należy koniecznie skonsultować to z lekarzem. Pomoże on zdiagnozować i leczyć ewentualne zaburzenia snu. Być może konieczna będzie tylko suplementacja melatoniny czy zmiana konkretnych leków lub ich dawkowania. Być może okaże się jednak, że problem jest o wiele poważniejszy i będzie wymagał specjalistycznego leczenia.

 

Pamiętajmy, że spokojny sen jest ważny dla zdrowia i samopoczucia osób w każdym wieku. W przypadku seniorów ma to szczególne znaczenie. Dzięki naszej wiedzy, właściwej opiece i wsparciu możemy pomóc osobom starszym cieszyć się zdrowiem i dobrostanem na co dzień.

 

Photo: © Pixel-Shot – stock.adobe.com