Choroba Parkinsona to przewlekłe schorzenie neurologiczne, które powoduje stopniowe pogarszanie się funkcji ruchowych, a także problemy z mową, trawieniem czy snem. Objawy te mogą znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie osoby starszej. Z biegiem czasu radzenie sobie z nimi staje się coraz większym wyzwaniem, zarówno dla chorego, jak i dla jego opiekunów.

W naszych poprzednich artykułach opisaliśmy chorobę Parkinsona, jej przyczyny i etapy rozwoju oraz praktyczne wskazówki dotyczące wsparcia chorego w codziennych czynnościach. Zapraszamy do lektury:
Choroba Parkinsona – objawy i etapy rozwoju
Opieka nad osobą starszą z chorobą Parkinsona – jak zapewnić wsparcie w codziennych czynnościach?

W tym artykule skupimy się na tym, jak radzić sobie z najczęstszymi objawami choroby Parkinsona, dbając o komfort i bezpieczeństwo podopiecznego.

 

Jak radzić sobie z drżeniem i sztywnością mięśni u podopiecznego?

Drżenie oraz sztywność mięśni to dwa główne objawy choroby Parkinsona. Sztywność mięśni może ograniczać zakres ruchów, prowadząc do bólu i trudności z wykonywaniem podstawowych czynności. Natomiast drżenie, zwłaszcza rąk, często utrudnia precyzyjne działania, takie jak jedzenie, pisanie czy utrzymanie przedmiotów. Jak można pomóc podopiecznemu w radzeniu sobie z tymi objawami?

Proste ćwiczenia fizyczne

Regularne wykonywanie prostych ćwiczeń fizycznych może zmniejszyć sztywność mięśni oraz poprawić elastyczność i mobilność ciała. Ćwiczenia te powinny być dostosowane do możliwości osoby starszej, aby nie powodowały nadmiernego obciążenia.

• Rozciąganie mięśni – delikatne rozciąganie mięśni rąk, nóg oraz tułowia może pomóc w zmniejszeniu napięcia mięśniowego. Opiekun może pomagać podopiecznemu w utrzymaniu prawidłowej pozycji podczas ćwiczeń. Ważne jest, aby ruchy były powolne i kontrolowane, co minimalizuje ryzyko kontuzji.
• Ćwiczenia izometryczne – polegające na napinaniu mięśni bez ruchu stawów, mogą być skuteczne w utrzymaniu siły mięśniowej bez konieczności wykonywania intensywnych ruchów. Senior może wykonywać te ćwiczenia w pozycji siedzącej lub leżącej, co sprawia, że są bezpieczne.
• Ćwiczenia rąk i palców – delikatne ćwiczenia dłoni, takie jak ściskanie miękkiej piłki czy poruszanie palcami, mogą poprawić precyzję ruchów i zmniejszyć sztywność w rękach. To szczególnie ważne dla osób mających trudności z codziennymi czynnościami, takimi jak jedzenie czy pisanie.

Regularna aktywność fizyczna

Zachęcanie podopiecznego do regularnej aktywności fizycznej może również pomóc w utrzymaniu sprawności oraz poprawić nastrój. Oto kilka przykładów takich aktywności:

• Nordic walking – marsze z kijkami poprawiają koordynację, wzmacniają mięśnie i pomagają w utrzymaniu równowagi. Dodatkowym atutem jest to, że kijki dają poczucie stabilności, co jest istotne dla osób mających problemy z równowagą.
• Taniec – zajęcia taneczne, zwłaszcza te prowadzone specjalnie dla osób z chorobą Parkinsona, mogą poprawić elastyczność, koordynację ruchową i równowagę. Taniec działa również korzystnie na samopoczucie emocjonalne, dając poczucie radości i relaksu.
• Tai chi – ta chińska sztuka walki, oparta na powolnych i płynnych ruchach, jest idealna dla osób starszych z Parkinsonem. Ćwiczenia tai chi pomagają w poprawie równowagi, koncentracji oraz elastyczności ciała.

Techniki relaksacyjne

Drżenie, szczególnie rąk, może być frustrujące zarówno dla chorego, jak i dla opiekuna. Wprowadzenie technik relaksacyjnych może pomóc w zmniejszeniu poziomu napięcia i stresu, które często nasilają drżenie.

• Ćwiczenia oddechowe – proste ćwiczenia głębokiego oddychania, polegające na wdechu przez nos i wydechu przez usta, wykonywane powoli i świadomie, mogą pomóc w obniżeniu poziomu stresu.
• Medytacja i techniki uważności (mindfulness) – praktykowanie medytacji może pomóc seniorowi w skupieniu się na obecnej chwili i zredukowaniu napięcia emocjonalnego. Mindfulness, czyli uważność, może zmniejszyć lęk oraz napięcie, co często prowadzi do zmniejszenia nasilenia drżenia.
• Relaksacja mięśniowa – technika ta polega na napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych grup mięśni, co pomaga w redukcji napięcia mięśniowego. Opiekun może poprowadzić podopiecznego przez takie ćwiczenia skupiając się na różnych partiach ciała, zaczynając od nóg i kończąc na głowie.

Sprawdź też: Jak zadbać o aktywność fizyczną osób starszych

 

Pomoc w przypadku problemów z mową

Choroba Parkinsona wpływa nie tylko na ruchy i mięśnie, ale również na zdolność komunikacji. Osoby chore często doświadczają problemów z mową, takich jak osłabienie głosu, spowolniona artykulacja, niewyraźna wymowa czy trudności z kontrolowaniem oddechu podczas mówienia. Te trudności mogą prowadzić do frustracji i izolacji społecznej.

Ćwiczenia logopedyczne

Regularne wykonywanie ćwiczeń logopedycznych może pomóc w poprawie zdolności komunikacyjnych naszego podopiecznego. Ćwiczenia te wzmacniają mięśnie odpowiedzialne za mowę oraz pomagają w kontroli oddechu i intonacji. Oto kilka technik, które można wdrożyć:

• Ćwiczenia oddechowe – oddech jest bardzo ważny dla wyraźnej i pełnej mowy. Ćwiczenia polegające na głębokim oddychaniu, kontrolowaniu wydechu oraz wdychaniu powietrza przez nos mogą poprawić zdolność do mówienia w sposób zrozumiały i spójny. Opiekun może zachęcać seniora do powolnych, kontrolowanych oddechów, aby pomóc w wydłużeniu fraz mówionych.
• Ćwiczenia artykulacyjne – wzmacnianie mięśni warg, języka i szczęki może poprawić wyrazistość mowy. Proste ćwiczenia, takie jak powtarzanie wyraźnych sylab (np. „ma, me, mi, mo, mu”) czy też ćwiczenia języka, mogą pomóc w poprawie dykcji. Regularne wykonywanie tych ćwiczeń, nawet w formie zabawy, powinno przynieść znaczne efekty.
• Praca nad głośnością – osoby z chorobą Parkinsona często mają słaby, cichy głos, co utrudnia im komunikację z otoczeniem. Logopeda może zaproponować techniki zwiększające głośność mowy. Ćwiczenia te można wykonywać w domu, zachęcając seniora do głośniejszego wypowiadania fraz.

Wsparcie w komunikacji

Trudności z mówieniem mogą być źródłem frustracji dla osoby chorej na Parkinsona. Ważne jest, aby wspierać podopiecznego w komunikacji, wykazując cierpliwość i zrozumienie. Oto kilka wskazówek, jak to robić:

• Utrzymuj kontakt wzrokowy – patrzenie bezpośrednio na seniora podczas rozmowy pomaga mu skupić się na dialogu. Opiekunowi jest też wtedy łatwiej odczytać mowę ciała i mimikę i lepiej zrozumieć, co podopieczny chce przekazać.
• Daj czas na odpowiedź – osoby chore na Parkinsona mogą potrzebować więcej czasu na przemyślenie odpowiedzi i jej wyartykułowanie. Ważne jest, aby nie przerywać ani nie kończyć za nie zdań, co może wywołać poczucie bezradności.
• Zadawaj proste pytania – zamiast skomplikowanych, wieloczłonowych pytań, lepiej zadawać krótkie, konkretne pytania, na które łatwiej odpowiedzieć. Na przykład: „Czy chciałbyś herbatę czy kawę?” zamiast „Co chciałbyś wypić?”.
• Używaj gestów i mimiki – czasami dodatkowa pomoc w postaci gestów lub ruchów ciała może pomóc w zrozumieniu przekazu. Warto wprowadzić prostą komunikację niewerbalną, która wesprze werbalny przekaz podopiecznego.

Alternatywne formy komunikacji

W miarę postępu choroby osoby starsze mogą mieć coraz większe trudności z mówieniem. W takich przypadkach warto rozważyć wprowadzenie alternatywnych form komunikacji, które pozwolą seniorowi na swobodne wyrażanie swoich potrzeb:

• Tablice komunikacyjne – proste tablice z obrazkami lub napisami mogą być bardzo pomocne. Senior może wskazywać na obrazki lub słowa, które najlepiej opisują to, co chce przekazać.
• Aplikacje do komunikacji – na rynku dostępne są aplikacje mobilne, które ułatwiają komunikację osobom mającym trudności z mówieniem. Niektóre z nich zamieniają tekst na mowę lub pozwalają na wybieranie symboli i obrazków.
• Pismo i notatki – choć pisanie może być trudne z powodu drżenia rąk, w niektórych przypadkach seniorzy mogą nadal używać długopisu i papieru do prostych notatek. Warto mieć zawsze pod ręką notes i długopis, aby podopieczny mógł zapisać swoje myśli, jeśli mówienie staje się zbyt trudne.

Sprawdź też: Opieka nad seniorem z zaburzeniami mowy

 

Zaburzenia snu

U osób starszych cierpiących na chorobę Parkinsona częstym problemem są zaburzenia snu. Mogą obejmować trudności z zasypianiem, przerywany sen, koszmary nocne, a także zaburzenia ruchowe podczas snu, takie jak zespół niespokojnych nóg.

Jednym z najprostszych, a jednocześnie najbardziej skutecznych sposobów na poprawę jakości snu osoby chorej na Parkinsona jest zapewnienie jej komfortowego i przyjaznego środowiska snu. Oto kilka wskazówek, które pomogą w stworzeniu odpowiednich warunków:

• Regularny harmonogram snu – warto wprowadzić rutynę zasypiania o tej samej porze każdego dnia. Regularne godziny snu pomagają organizmowi w lepszym przystosowaniu się do cyklu snu i czuwania.
• Unikanie bodźców przed snem – seniorzy powinni unikać kofeiny, ciężkich posiłków i ekranów (telewizor, telefon, komputer) na co najmniej godzinę przed pójściem spać. Zamiast tego warto zachęcać do relaksujących czynności, takich jak czytanie książki czy słuchanie kojącej muzyki.
• Optymalne warunki w sypialni – sypialnia powinna być cicha, ciemna i dobrze przewietrzona. Jeśli senior ma trudności z utrzymaniem odpowiedniej temperatury ciała w nocy, warto zadbać o wygodną, dostosowaną do jego potrzeb pościel oraz odpowiednią temperaturę pomieszczenia.

 

Problemy trawienne

Chorzy na Parkinsona często cierpią na zaparcia, które wynikają ze spowolnionej perystaltyki jelit. Aby pomóc podopiecznemu radzić sobie z tym objawem, warto wprowadzić kilka prostych zmian w diecie i stylu życia:

• Zwiększenie spożycia błonnika – dieta bogata w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty oraz nasiona może wspomóc pracę jelit i zapobiec zaparciom.
• Regularne nawodnienie – odpowiednie spożycie wody (minimum 1,5–2 litry dziennie) wspiera proces trawienia i zapobiega zaparciom. Opiekun powinien monitorować, czy podopieczny pije wystarczającą ilość płynów w ciągu dnia.
• Aktywność fizyczna – nawet lekkie ćwiczenia, takie jak spacery, mogą pobudzić pracę jelit. Warto zachęcać podopiecznego do regularnego ruchu, który wpłynie korzystnie na trawienie.

Sprawdź też: Zaparcia u seniorów – jak sobie z nimi radzić

 

Zadbaj o umysł

Choroba Parkinsona nie tylko wpływa na ciało, ale także na umysł. Osoby starsze mogą doświadczać problemów z pamięcią, koncentracją oraz zdolnościami poznawczymi. Zachęcajmy więc regularnie naszego podopiecznego do aktywności umysłowej:

• Gry umysłowe i łamigłówki – rozwiązywanie krzyżówek, gra w szachy, warcaby czy różnego rodzaju gry planszowe i karciane mogą być doskonałą formą stymulacji umysłowej. Pomogą utrzymać sprawność intelektualną i sprawią seniorowi radość.
• Czytanie i pisanie – zachęcanie do czytania książek, artykułów lub gazet może pomóc seniorowi w utrzymaniu koncentracji i rozwijaniu zainteresowań. Opiekunowie mogą też wspierać podopiecznego w pisaniu krótkich notatek czy prowadzeniu dziennika, co może być pomocne w ćwiczeniu zdolności poznawczych.
• Słuchanie audiobooków – jeśli senior ma trudności z czytaniem z powodu problemów ze wzrokiem dobrym rozwiązaniem są audiobooki. Słuchanie książek to świetny sposób na rozwijanie zainteresowań bez nadmiernego wysiłku.

Sprawdź też: Jak dbać o pamięć i sprawny umysł seniora

 

Wsparcie emocjonalne i psychiczne

Choroba Parkinsona to nie tylko fizyczne wyzwania – często wpływa również na stan emocjonalny i psychiczny osoby starszej. W miarę postępu choroby seniorzy mogą doświadczać depresji i lęku, które pojawiają się w wyniku zmian chemicznych zachodzących w mózgu. Może pojawić się też frustracja i apatia, wycofanie się z życia społecznego, unikanie kontaktów z bliskimi czy utrata zainteresowania rzeczami, które wcześniej sprawiały przyjemność. Jak na to reagować?

• Rozmowa i słuchanie – otwarte rozmowy o emocjach i odczuciach są niezwykle ważne. Opiekun powinien stworzyć atmosferę, w której senior będzie czuł się swobodnie, aby mówić o swoich obawach, smutkach i frustracjach. Warto zachęcać go do wyrażania emocji, a jednocześnie aktywnie słuchać, nie oceniając i nie bagatelizując odczuć chorego.
• Empatia – osoby starsze chore na Parkinsona często doświadczają frustracji i zniechęcenia z powodu trudności w wykonywaniu prostych czynności, które kiedyś nie sprawiały im problemów. Mogą odczuwać złość, lęk czy smutek. W takich chwilach bardzo ważne jest podejście z empatią, okazanie zrozumienia i wsparcia emocjonalnego.
• Cierpliwość – czasem podopieczny może wydawać się niechętny do współpracy, ale często wynika to z poczucia bezsilności i zmęczenia, a nie ze złej woli. Opiekunowie powinni zachować cierpliwość i unikać wywierania presji, aby pozwolić osobie chorej działać we własnym tempie, dostosowanym do jej aktualnych możliwości.
• Profesjonalne wsparcie psychologiczne – jeśli opiekun zauważy, że podopieczny zmaga się z poważnymi objawami depresji lub lęku, warto skonsultować się z lekarzem, który może zasugerować terapię psychologiczną lub farmakologiczną.

Częstym problemem wśród osób starszych cierpiących na chorobę Parkinsona, zwłaszcza w bardziej zaawansowanych stadiach choroby, jest też izolacja społeczna. Dlatego, jeśli jest to możliwe, warto organizować regularne wizyty bliskich, rodziny czy przyjaciół, które mogą podnieść na duchu podopiecznego. Nawet krótkie spotkania mogą znacznie poprawić jego nastrój, zaspokoić potrzebę kontaktu międzyludzkiego i zmniejszyć poczucie samotności.

 

Pamiętajmy, że w chorobie Parkinsona nie ma dwóch takich samych przypadków. Niektórzy podopieczni mogą bardziej cierpieć z powodu drżenia rąk, inni zaś będą zmagać się głównie z bradykinezją, czyli spowolnieniem ruchowym. W miarę postępu choroby niektóre objawy mogą stawać się bardziej dominujące, co oznacza, że opieka musi być dostosowywana do zmieniających się potrzeb. Ważne jest obserwowanie, które objawy stanowią największe wyzwanie w codziennym życiu seniora i dostosowywać wsparcie do aktualnej sytuacji. Takie indywidualne podejście pozwala zapewnić maksymalny komfort osobie starszej i lepiej reagować na jej potrzeby.

 

Photo: © Kenji_Kagawa – stock.adobe.com