Ból albo obrzęk stawów to dolegliwość, która szczególnie często dotyka osoby starsze. Potocznie nazywana jest reumatyzmem, choć tak naprawdę obejmuje wiele różnych schorzeń związanych z aparatem ruchu. Osoba starsza cierpiąca na reumatyzm ma trudności w poruszaniu się i wykonywaniu nawet prostych czynności.

Co warto wiedzieć o reumatyzmie u seniorów? Jakie objawy obserwowane u osoby starszej powinno się skonsultować z lekarzem? Jak powinna wyglądać właściwa opieka nad seniorem z reumatyzmem?

 

Co to jest reumatyzm?

Reumatyzm to potoczne określenie na ponad 200 różnych schorzeń, których główną przyczyną są postępujące zmiany w obrębie tkanki łącznej.

Wśród najczęściej występujących chorób reumatycznych znajdują się choroby o charakterze zapalnym, takie jak:

Reumatoidalne zapalenie stawów (gościec) – przewlekła choroba o podłożu autoimmunologicznym, w której komórki układu odpornościowego błędnie identyfikują jako obce niektóre komórki własnego organizmu i rozpoczynają procesy prowadzące do ich niszczenia. Choroba ta zwykle dotyczy dłoni, przebiega symetrycznie, obejmuje obie dłonie, powodując ból i obrzęk, a także wykrzywienie palców.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – przewlekła choroba reumatyczna, która występuje częściej u mężczyzn. Postępujące zmiany w całym kręgosłupie powodują, że sylwetka seniora jest coraz bardziej pochylona do przodu i usztywniona.

Reumatyzm może mieć też charakter niezapalny. Przykładem jest:

Choroba zwyrodnieniowa stawów – schorzenie dotyczy zwykle stawów kończyn oraz kręgosłupa, w których dochodzi do zaburzenia struktury chrząstki stawowej. W efekcie zmniejsza się zakres ruchów możliwych do wykonania. Główną przyczyną u seniorów jest przeciążanie aparatu stawowego we wcześniejszych latach. Dolegliwości mogą występować także u osób młodszych, których stawy narażone są na przeciążenia, np. u osób z nadwagą, wysokich, wykonujących ciężkie prace fizyczne, przebywających długo w niskich temperaturach.

Typowymi objawami chorób reumatycznych są nawracające bóle stawów i mięśni, a także wiążące się z nimi zniekształcenia w obrębie tkanki łącznej stawów. Wraz z upływem czasu dochodzi do zaburzenia funkcjonowania całego aparatu ruchu. Zapalnym chorobom reumatycznym towarzyszą także inne dolegliwości, do których zalicza się poczucie słabości, gorączkę, utratę masy ciała.

 

Przyczyny reumatyzmu

Nie ma jednej przyczyny wystąpienia dolegliwości reumatycznych. Może to być zarówno podłoże genetyczne, naturalne starzenie się organizmu, choroba nowotworowa, jak i współistniejące zaburzenia autoimmunologiczne. Układ odpornościowy doprowadza wtedy do uszkadzania tkanek własnych organizmu, chroniąc się w ten sposób przed zagrożeniem, którego nie jest w stanie zidentyfikować.

Specjaliści wymieniają też wiele innych czynników, które sprzyjają pojawieniu się reumatyzmu:

• nadmierne obciążenie stawów – np. u osób, które przez lata ciężko pracowały fizycznie, wyczynowo lub intensywnie uprawiały sport lub cierpią na otyłość,
• przebywanie w otoczeniu o dużej wilgoci,
• częste przemarzanie organizmu,
• zaniedbywanie chorób zapalnych, np. anginy,
• nieodpowiedni sposób odżywiania się,
• kontakt z tymi samymi alergenami, które wywołują katar sienny i astmę.

 

Jak rozpoznać reumatyzm u seniora?

Opiekunka seniora powinna obserwować swojego podopiecznego, by móc wcześnie zauważyć wszelkie symptomy zaczynających się chorób. Umożliwi to szybkie postawienie diagnozy i wdrożenie leczenia.

W przypadku reumatyzmu zaniepokoić powinny nas bóle mięśni, kłopoty z wykonywaniem podstawowych czynności, jak przemieszczanie się oraz pojawiające się bóle stawów. Początkowo mogą to być lekkie bóle, nasilające się podczas wysiłku fizycznego. Warto wtedy zwrócić uwagę, czy skóra w obrębie bolącego stawu nie zaczerwieniła się i nie ociepliła i czy nie doszło do obrzęku i opuchlizny. Oznaczałoby to postępujący stan zapalny w stawie.

Objawom rozwijającego się reumatyzmu może towarzyszyć też utrata apetytu, zmniejszenie masy ciała, kłopoty z zasypianiem i przesypianiem nocy, podwyższona temperatura ciała (stan podgorączkowy).

W późniejszych etapach choroby mogą pojawić się już bardziej widoczne objawy:

• przewlekłe bóle stawów,
• strzykanie w stawach,
• zniekształcenia stawów,
• sztywność stawów, która ogranicza ich ruchomość,
• bóle w okolicy kręgosłupa i kości biodrowej,
• przykurcze palców dłoni,
• zanikanie mięśni,
• deformacja kończyn.

 

Jak opiekować się osobą starszą, która choruje na reumatyzm?

Reumatyzm jest, niestety, chorobą nieuleczalną. Postęp medycyny i ortopedii pozwala jednak na znaczne podniesienie komfortu życia osób starszych. Jeśli nasz podopieczny cierpi na dolegliwości reumatyczne możemy dzięki lekom i odpowiedniej opiece zmniejszyć dolegliwości bólowe i poprawić jego sprawność fizyczną.

By tak się stało w codziennej opiece nad seniorem z reumatyzmem warto stosować się do poniższych wskazówek.

Pamiętaj o lekach

Senior, u którego zdiagnozowano chorobę reumatyczną z pewnością przyjmuje leki. Najczęściej są to leki sterydowe czy miejscowe preparaty o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Mają one zminimalizować zwyrodnienia, przynieść osobie starszej ulgę w bólu i spowolnić postępowanie schorzenia. Do zadań opiekunki należy zwrócenie uwagi, czy senior przyjmuje leki zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeśli objawy będą się nasilać warto zachęcić seniora do konsultacji z lekarzem, który zdecyduje o zwiększeniu dawki lub przepisze inne leki.

Odpowiednie ubranie

Opieka nad seniorem z reumatyzmem to też dbanie o to, by był ciepło ubrany, zwłaszcza jesienią i zimą. Przed wychłodzeniem dobrze chronią ubrania wełniane. Dzięki pochłanianiu wilgoci zapobiegają także przegrzaniu organizmu. Dużo zalet ma też pościel z naturalnej wełny. Zawarta w niej lanolina działa przeciwzapalnie i łagodzi bóle. Jej włókna pobudzają także krążenie krwi, a przez to rozgrzewają organizm.

Sprawdź też: Ubieranie seniora – o czym trzeba pamiętać.

Dieta u seniora z reumatyzmem

W leczeniu reumatyzmu, ale też w jego profilaktyce, bardzo ważna jest dieta. Podopiecznych nieraz trudno namówić do zmiany nawyków żywieniowych, ale warto do tego zachęcać. Nawet niewielkie modyfikacje mogą wpłynąć pozytywnie na zdrowie i ograniczyć uciążliwe objawy chorobowe.

Senior cierpiący na reumatyzm powinien spożywać produkty bogate w składniki, które wpływają odżywczo na mięśnie i tkankę łączną. Są to przede wszystkim witaminy A, D, E i C, a także kwasy tłuszczowe omega-3 wpływające na elastyczność stawów oraz cynk.

Na talerzu osoby starszej cierpiącej na reumatyzm powinny więc znaleźć się:

• warzywa – marchew, pietruszka, buraki, dynia, brokuły, seler, warzywa strączkowe, szpinak,
• owoce – awokado, czarna porzeczka, żurawina,
• produkty bogate w kwasy omega-3 – ryby morskie: tuńczyk, makrela, łosoś, dorsz, morszczuk, sardynki; olej lniany, olej rzepakowy, oliwa z oliwek, orzechy włoskie.

Ważnym składnikiem diety powinien też być kolagen. Występuje w produktach z żelatyną, czyli np. w galaretkach z kurzych łapek czy nóżek wieprzowych. Na wywarze z kurzych łapek można też gotować zupy.

Właściwości hamujące rozwój stanów zapalnych mają cebula i czosnek. Do potraw zaleca się też stosowanie takich przypraw, jak imbir, kurkuma, goździki, anyż. Działają łagodząco na dolegliwości bólowe.

Co natomiast wykluczyć z diety osoby starszej chorej na reumatyzm?

Przede wszystkim są to produkty, które mogą nasilać stany zapalne, zwiększać dyskomfort i ból reumatyczny:

• używki, mocna herbata, kawa,
• pszenne pieczywo,
• makarony,
• nadmiar soli,
• olej słonecznikowy,
• smalec wieprzowy,
• tłuste mięso,
• ryż,
• margaryny,
• produkty wysoko przetworzone.

Dbając o posiłki dla seniora cierpiącego na reumatyzm opiekunka powinna też zwracać uwagę na ilość spożywanych przez podopiecznego kalorii, aby nie doprowadzić do nadwagi. Nadwaga i otyłość znacznie obciąża stawy i może pogłębiać chorobę.

Aktywność fizyczna dla seniora z reumatyzmem

Senior cierpiący na bóle mięśni i stawów nie powinien całkowicie rezygnować z ruchu. Warto jednak najpierw skonsultować z lekarzem, jakie aktywności będą odpowiednie dla naszego podopiecznego.

W miarę możliwości należy zachęcać go, by sam wykonywał niektóre czynności higieniczne, samodzielnie się ubierał albo pomagał w domowych pracach. Jeżeli senior jest w stanie samodzielnie się poruszać, korzystajmy z tej możliwości i zabierajmy go na spacery. Krótkie, powolne przechadzki nie obciążą zbytnio organizmu, a pobudzą krążenie, zwiększą ruchomość i mobilność.

Spytajmy też fizjoterapeutę o specjalne ćwiczenia dla osób z reumatyzmem i zadbajmy, by senior je wykonywał.

Sprawdź też: Jak zadbać o aktywność fizyczną osób starszych.

Opieka nad seniorem z reumatyzmem – na co jeszcze zwrócić uwagę?

Podczas opieki nad osoba starszą cierpiącą na reumatyzm zwracajmy uwagę na przyjmowaną przez niego postawę ciała. Powinien być wyprostowany, a podczas siedzenia układać nogi równolegle, nie zakładać jednej na drugą.

Nasz podopieczny nie powinien też przeciążać chorych stawów. Pomagajmy mu przy przenoszeniu i dźwiganiu cięższych przedmiotów. Przy dużych dolegliwościach najlepiej, by ograniczył w ogóle takie czynności.

By zapobiegać schorzeniom stawów oraz ograniczyć ból w przypadku istniejącej już choroby, należy też zwrócić uwagę na odpowiednią temperaturę i poziom wilgotności powietrza w domu.

 

Reumatyzm u seniora – łagodzenie bólu

W sytuacji, gdy osoba starsza uskarża się na silne bóle można spróbować kilku domowych sposobów na ich złagodzenie.

Ciepła, rozgrzewająca kąpiel – pomocna będzie w sytuacji, gdy stawy były narażone na działanie niskich temperatur lub przebywanie na silnym wietrze. Ciepło sprzyja rozszerzaniu naczyń krwionośnych. Poprawia to ukrwienie tkanek, rozluźnia mięśnie i łagodzi ból. Ciepło zwiększa również elastyczność włókien kolagenowych, zapobiegając sztywności ścięgien. Do wody można dodać olejki eteryczne i kamforę, które swoim działaniem wzmacniają efekt terapeutyczny. Woda w wannie powinna mieć maksymalnie 38°C. Nie wolno natomiast stosować ciepła w przypadku ostrych stanów zapalnych, bo może to jeszcze nasilić dolegliwości.

Masaż – rozluźnia mięśnie, zmniejsza ich sztywność i poprawia miejscowe krążenie krwi. Delikatne rozcieranie stawów i ich ugniatanie może przynieść szybką ulgę.

Okłady z liści kapusty – sposób znany od wielu pokoleń pozwala zmniejszyć stan zapalny. Liście kapusty można zastąpić preparatami rozgrzewającymi z apteki. Często zawierają one rozgrzewający olejek kamforowy.

Wszystkie te sposoby nie zastąpią terapii farmakologicznej. Jeśli bóle u naszego podopiecznego się nasilą lub występują częściej konieczna będzie konsultacja lekarska.

 

Chociaż reumatyzmu nie da się całkowicie wyleczyć, właściwa opieka nad seniorem z reumatyzmem może znacząco ograniczyć negatywne objawy choroby, a tym samym poprawić codzienny komfort i jakość jej życia.

 

Photo: © Pixel-Shot – stock.adobe.com