Zaparcia u seniorów – jak sobie z nimi radzić?

bestcare-warszawa-opieka-nad-seniorem-zaparcia.jpg

Zaparcia to przykra dolegliwość, która dotyka wielu seniorów. Wraz z wiekiem układ pokarmowy spowalnia i mogą pojawić się problemy związane z trawieniem. Dodatkowo nieprawidłowy sposób odżywiania, brak ruchu oraz niektóre leki zwiększają ryzyko ich występowania.

Przedłużające się i nieleczone zaparcia są nie tylko uciążliwe i pogarszają jakość życia seniora, ale mogą też prowadzić do poważnych komplikacji, chorób odbytnicy czy nawet niedrożności jelita grubego.

Jakie są najczęstsze przyczyny zaparć? Jak opiekunka osoby starszej może pomóc swojemu podopiecznemu, który cierpi na tę dolegliwość? Jakie domowe sposoby mogą być skuteczne na zaparcia, a kiedy trzeba skonsultować się z lekarzem?

 

Zaparcia u osób starszych – czym są?

Zaparcie lub zatwardzenie to jedna z nieprawidłowości w pracy układu pokarmowego. Treść jelitowa zalega przez dłuższy czas w przewodzie pokarmowym i jest rzadko wydalana z organizmu. Dodatkowo stolec często jest twardy, bryłowaty i suchy. Wydalenie go wymaga zwiększonego wysiłku. Może też towarzyszyć temu ból lub uczucie niepełnego wypróżnienia.

Jaka powinna być prawidłowa ilość wypróżnień u osób starszych? By odpowiedzieć na to pytanie trzeba pamiętać, że zmniejszenie ilości wypróżnień wraz z wiekiem jest procesem całkowicie normalnym. Zdrowy człowiek powinien oddawać stolec minimum raz na 3 dni. Jeżeli nasz podopieczny wypróżnia się mniej niż 2 razy w tygodniu możemy mieć do czynienia z zaparciem.

Zaparciom u osób starszych mogą towarzyszyć też inne nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego i nie tylko, takie jak wzdęcia, uczucie pełności, gazy, uporczywe odbijanie, niesmak w ustach, a nawet bóle głowy.

Częstość występowania zaparć znacznie wzrasta po 65 roku życia. Zaparcia występują też częściej u kobiet niż u mężczyzn.

 

Jakie są przyczyny zaparć u osób starszych?

Przyczyny zaparć u osób starszych są różne. Mogą wynikać ze stylu życia, z diety seniora albo mieć podłoże chorobowe, które wymaga konsultacji lekarskiej.

Zła dieta

Jedną z najczęstszych przyczyn zaparć jest nieodpowiednia dieta seniora – spożywanie zbyt małej lub zbyt dużej ilości pokarmów, za mała ilość błonnika w potrawach oraz przyjmowanie niewystarczającej ilości płynów.

Brak aktywności fizycznej

Niedostateczna ilość ruchu i siedzący tryb życia sprzyjają zaparciom. Do zaburzeń w pracy układu pokarmowego często dochodzi też u osób starszych, które przez długi czas muszą leżeć w łóżku.

Stan psychiczny

Psychika ma duży wpływ na nasze zdrowie fizyczne. Przewlekły stres, zaburzenia lękowe, depresja czy otępienie starcze są bardzo częstym powodem problemów z przewodem pokarmowym. Mogą wywoływać biegunkę albo zaparcia.

Choroby

Zaparcia u osób starszych często mogą być wywoływane przez różne choroby, na które cierpią seniorzy. Wśród nich są:

  • choroby układu pokarmowego – zapalenie jelita grubego, nowotwór jelita grubego, zwężenie jelit występujące w chorobie Leśniowskiego – Crohna, szczelina lub zwężenie odbytu, choroba uchyłkowa okrężnicy,
  • choroby układu nerwowego – choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, udar mózgu, urazy rdzenia kręgowego,
  • choroby ogólnoustrojowe – niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, mukowiscydoza, przewlekła choroba nerek, cukrzyca,
  • miopatie, czyli choroby mięśni – zapalenie skórno-mięśniowe, zapalenie wielomięśniowe, dystrofia mięśniowa.
Przyjmowane leki

Zaparcia u starszych osób mogą wynikać także z przyjmowania niektórych leków. Należą do nich między innymi środki uspokajające, leki przeciwpadaczkowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne (paracetamol, ibuprofen, ketonal), preparaty wapnia i żelaza, leki stosowane w chorobie Parkinsona, a nawet stosowane w nadmiarze leki przeczyszczające.

 

Konsekwencje nieleczonych zaparć

Nieleczone zaparcia mogą prowadzić do stanów zapalnych i innych nieprzyjemnych dolegliwości, takich jak bóle brzucha, wzdęcia, gazy, problemy skórne, ogólne zmęczenie i osłabienie organizmu.

Długotrwałe zaparcia mogą też wywołać niedrożność kałową, a toksyny zawarte w kale prowadzić do zatruć. Częste zaparcia sprzyjają także powstawaniu hemoroidów i nadżerek, oraz zwiększają ryzyko wystąpienia wielu innych chorób, również nowotworowych.

 

Zaparcia u seniorów – jak pomóc domowymi sposobami?

Gdy u naszego podopiecznego pojawiają się zaparcia warto spróbować domowych sposobów zaradzenia im. W pierwszej kolejności trzeba przyjrzeć się diecie osoby starszej. Nieraz wystarczą tu drobne zmiany, by skutecznie rozwiązać problem.

Błonnik w diecie

U osób starszych, które cierpią na zaparcia należy zwiększyć ilość błonnika pokarmowego w diecie.

Błonnik to grupa substancji pochodzenia roślinnego, które nie ulegają trawieniu i przechodzą przez ludzki organizm w niezmienionej formie. Pełnią jednak kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego. Błonnik pomaga między innymi usuwać resztki pokarmowe i chroni przed ich zaleganiem w jelitach. Rozluźnia też masy kałowe, dzięki czemu nie ma problemów z wypróżnianiem się.

Produkty z dużą zawartością błonnika, które powinny znaleźć się w diecie seniora to:

  • warzywa – pietruszka, marchew, bakłażan, brukselka, karczochy, kalarepka, cebula, kapusta pekińska, seler,
  • świeże owoce – porzeczki, maliny, jabłka, gruszki, agrest, awokado, grejpfruty, jeżyny, czarne jagody,
  • suszone owoce – śliwki, morele, brzoskwinie, rodzynki,
  • produkty zbożowe pełnoziarniste – pieczywo żytnie i graham, otręby pszenne i owsiane, płatki owsiane, jęczmienne, gryczane, żytnie i inne, ryż brązowy, ryż dziki, kasza gryczana, jęczmienna, i jaglana,
  • pestki i nasiona – siemię lniane, nasiona słonecznika, pestki dyni, sezam,
  • orzechy.

Podając produkty z błonnikiem pamiętajmy jednak, że zwiększanie jego ilości w diecie naszego podopiecznego powinno się odbywać stopniowo. Zbyt duża ilość przyswojonego naraz błonnika może zaszkodzić. Zwłaszcza osobom starszym zmagającym się z niektórymi przewlekłymi chorobami układu pokarmowego lub też zażywającymi niektóre leki. Jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości zapytajmy lekarza.

Picie odpowiedniej ilości płynów

Osoby w starszym wieku w mniejszym stopniu odczuwają pragnienie, dlatego opiekun lub opiekunka powinni często przypominać im o konieczności przyjmowania płynów, zwłaszcza gdy senior je więcej produktów zawierających błonnik. Powinien wtedy wypijać co najmniej 1,5 – 2 litrów wody dziennie.

Najlepsza jest niegazowana woda mineralna, ale mogą to też być soki warzywne (marchwiowe, pomidorowe, z buraków), przecierowe owocowe (jabłkowy, truskawkowy, pomarańczowy), a także lekkie herbaty (zielona, owocowe).

W dolegliwościach układu pokarmowego dobrze sprawdzą się też delikatne napary i herbatki ziołowe, zwłaszcza bardzo skuteczny jest napar z siemienia lnianego. Nawilża błony śluzowe jelit ułatwiając wypróżnianie i przeciwdziałając tym samym zaparciom.

Co jeszcze zmienić w diecie osoby starszej cierpiącej na zaparcia?

Do diety osoby starszej cierpiącej na zaparcia powinniśmy wprowadzić oliwę z oliwek. Jej regularne spożywanie poprawia przemianę materii i efektywnie przeciwdziała zaparciom.

Jeżeli nie ma przeciwwskazań warto podawać też seniorowi produkty zawierające bakterie probiotyczne. Znajdziemy je w fermentowanych produktach mlecznych, takich jak jogurt naturalny, kefir, maślanka, ale także w kapuście kiszonej. Probiotyki ułatwiają proces trawienia i pozytywnie wpływają na perystaltykę jelit.

Czego nie podawać osobie starszej cierpiącej na zaparcia?

Osobie starszej cierpiącej na zaparcia nie powinno podawać się warzyw wzdymających – fasoli, grochu, kapusty, cebuli. Odradza się też jedzenie bananów.

Zmniejszyć powinno się też spożywanie słodyczy, wyrobów ciastkarskich, białego pieczywa, tłustych serów, dużej ilości tłuszczów zwierzęcych i ogólnie produktów wysoko przetworzonych.

Przygotowując posiłki unikajmy smażenia. Najlepiej, aby nasz podopieczny spożywał potrawy gotowane na parze lub pieczone w folii.

Regularne posiłki

Opiekun lub opiekunka osoby starszej powinni pilnować, by posiłki były podawane o stałych porach dnia, w regularnych odstępach czasu. Najlepiej 5 niewielkich posiłków co 3-4 godziny. Sprzyja to prawidłowej pracy układu pokarmowego i zapobiega zaleganiu pokarmów w żołądku.

Zwiększenie aktywności fizycznej

Jeżeli nasz podopieczny jest w miarę sprawny powinniśmy zachęcać go do aktywności fizycznej. Może to być spokojny spacer na świeżym powietrzu, jazda na rowerze (klasycznym lub stacjonarnym), nordic walking, pływanie, zajęcia fitness na basenie. Nawet niewielki codzienny ruch wspomaga właściwe funkcjonowanie przewodu pokarmowego.

Niestety, niektórzy seniorzy są przez długi czas unieruchomieni w łóżku. Jeśli mają problem z zaparciami można spróbować im pomóc poprzez masaż brzucha i stosowanie ciepłych okładów, które pobudzą jelita do działania.

Sprawdź też: Jak zadbać o aktywność fizyczną osób starszych.

Prawidłowa pozycja podczas wypróżniania

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednym prostym, domowym sposobie na zaparcia u osób starszych, czyli prawidłowej pozycji podczas wypróżniania.

Zazwyczaj jest to pozycja siedząca, kiedy kąt nachylenia ciała i nóg wynosi 90 stopni. Warto zmienić ją na pozycję kucającą, tak, by górna powierzchnia ud przylegała do jamy brzusznej. Spowoduje to delikatny nacisk na okrężnicę i jelito grube. Okrężnica przyjmie kształt linii prostej, co przyspieszy i ułatwi oddawanie stolca. By seniorowi pomóc przyjąć taką pozycję podstawmy pod muszlę klozetową niski stołeczek, na którym będzie mógł oprzeć nogi.

 

Nawracające zaparcia u seniora – co robić?

Jeśli wszystkie naturalne sposoby na zatwardzenie u osoby starszej zawiodą i dolegliwość nie ustąpi, należy koniecznie skontaktować się z lekarzem, który może zalecić leczenie farmakologiczne.

Pamiętajmy, by samodzielnie nie podawać seniorowi preparatów na przeczyszczenie z apteki bez konsultacji z lekarzem. Zwłaszcza, jeżeli nasz podopieczny zmaga się z regularnymi zaparciami. Po dłuższym zażywaniu środki te mogą bardziej zaszkodzić osobie starszej niż pomóc. Jelito grube przyzwyczaja się do nich i może dojść do jego rozleniwienia, co może tylko pogłębić problem.

 

Na koniec warto zauważyć, że problem z wypróżnianiem się to dla wielu osób starszych sytuacja krępująca, o której mogą niechętnie opowiadać. Dlatego tak ważne jest, by opiekun lub opiekunka rozmawiając ze swoim podopiecznym o jego zdrowiu wykazywali się delikatnością i zrozumieniem. Wówczas senior będzie wiedział, że nawet o najbardziej wstydliwych problemach natury fizjologicznej może powiedzieć swojemu opiekunowi. Umożliwi to szybką reakcję i może zaoszczędzić osobie starszej wielu cierpień związanych z tą dolegliwością.

 

Sprawdź też: Biegunka u osoby starszej – jak sobie z nią radzić?

 

Photo: © Prostock-studio – stock.adobe.com

Best Care Logo

Copyright 2023 - Best Care - Opieka seniora, osób starszych Warszawa