Pogarszający się słuch to powszechna dolegliwość u osób starszych. Zazwyczaj pierwsze problemy pojawiają się po 60 roku życia i stają się bardziej uciążliwe w okolicach 80 lat. Osobie tracącej słuch trudno jest porozumiewać się z innymi, a przecież komunikacja jest bardzo ważna w relacjach międzyludzkich.

W jaki sposób profesjonalna opiekunka osoby starszej może poradzić sobie z tym wyzwaniem? Jak skutecznie porozumiewać się z osobą starszą niedosłyszącą? Co zrobić, by lepiej zrozumieć jej potrzeby? Poznaj praktyczne wskazówki i zasady, które pomogą ci zapewnić właściwą opiekę nad niedosłyszącym seniorem.

 

Dlaczego słuch u osób starszych się pogarsza?

Pogarszanie się słuchu to naturalna konsekwencja starzenia się organizmu. Wraz z wiekiem komórki receptorowe w uchu wewnętrznym ulegają uszkodzeniom i stopniowo tracą swoją funkcję. Słuch staje się słabszy i utrudnia prawidłowe odbieranie dźwięków. Na początku senior ma problem głównie z tonami wyższymi, jak dzwonek do drzwi czy gwizdek czajnika. Później problem może narastać. Pozostałe tony również stają się trudne do zrozumienia.

Duży wpływ na osłabienie słuchu może też mieć styl życia, jaki prowadził nasz podopieczny. Jeżeli dużo czasu spędzał w hałasie, na przykład w miejscu pracy, może to przyspieszyć rozwój wad słuchu.

Dodatkowo do rozwoju zaburzeń słuchu mogą doprowadzić przebyte lub trwające choroby, takie jak:

• cukrzyca – wysoki poziom cukru we krwi może uszkadzać naczynia krwionośne i nerwy, w tym te związane ze słuchem,
• nadciśnienie – wysokie ciśnienie krwi może uszkadzać naczynia krwionośne, w tym te, które dostarczają krew do ucha wewnętrznego,
• choroby układu krążenia – choroby serca i naczyń krwionośnych, takie jak miażdżyca czy udar mózgu mogą wpływać na przepływ krwi do narządu słuchu; niedobór krwi i tlenu może z kolei prowadzić do uszkodzenia komórek słuchowych.

Szkodliwie na narząd słuchu mogą też działać leki stosowane w leczeniu przewlekłych chorób, np. niektóre leki przeciwnowotworowe, przeciwbólowe, leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i obrzęków czy ciężkich infekcji bakteryjnych.

U niektórych seniorów niedosłuch może być objawem konkretnej, postępującej choroby ucha, jak np. otoskleroza. W tym przypadku zaleca się konsultację z lekarzem laryngologiem, który stwierdzi, skąd biorą się problemy ze słuchem u osoby starszej.

 

Jak rozpoznać, że senior ma problemy ze słuchem?

Podejmując opiekę nad osobą starszą każda opiekunka powinna być wyczulona na negatywne zmiany w stanie zdrowia podopiecznego. Pozwoli to na szybkie reagowanie i uniknięcie być może poważniejszych problemów zdrowotnych.

Jakie oznaki mogą wskazywać na pogarszający się słuch u seniora?

Jeśli:

• musimy mu powtarzać parokrotnie to, co do niego mówimy,
• ogląda telewizję i słucha radia głośniej niż do tej pory,
• nie słyszy wysokich częstotliwości – dzwonków, szelestów, gwizdków,
• nie rozumie rozmów telefonicznych, nie słyszy szeptów,
• mówi głośniej, niż wymaga tego sytuacja,
• skarży się na szumy uszne

nie bagatelizujmy tych objawów. Gdy je zauważymy poinformujmy najbliższych naszego podopiecznego i lekarza, aby podjąć jak najszybciej odpowiednie działania.

 

Konsekwencje pogarszającego się słuchu u seniora

Pogarszający się słuch niesie wiele przykrych konsekwencji w życiu osoby starszej. Każda opiekunka seniora powinna zdawać sobie z nich sprawę.

Zwróćmy uwagę na najważniejsze z nich.

Trudności w komunikacji z innymi osobami

Osoby niedosłyszące nie słyszą wszystkiego, co się do nich mówi, szczególnie w hałaśliwych miejscach. Same też często mówią znacznie ciszej, mamroczą, utrudniając zrozumienie tego, co chcą zakomunikować. Może prowadzić to do wielu nieporozumień.

Trudności w wykonywaniu codziennych czynności

Niedosłyszący senior zaczyna rezygnować z różnych form codziennej aktywności, z których do tej pory czerpał radość, takich jak oglądanie telewizji, słuchanie audiobooków czy ulubionej muzyki. Zwykłe prowadzenie rozmów telefonicznych też może być o wiele trudniejsze lub niemożliwe.

Izolacja społeczna i ograniczenie kontaktów towarzyskich

Ze względu na trudności w porozumiewaniu się niedosłyszący senior wyłącza się z życia towarzyskiego. Boi się wychodzić do ludzi, załatwiać sprawy w urzędzie czy w przychodni, korzystać z usług, które wymagają rozmowy z drugim człowiekiem. Szczególnie bolesne jest unikanie kontaktów ze znajomymi lub z rodziną, brak wspólnego spędzania czasu, rozmów i pogawędek. Prowadzi to do zamknięcia się w domu i narastającego poczucia samotności.

Problemy emocjonalne

Trudności w komunikacji z otoczeniem, konieczność rezygnacji z wielu lubianych aktywności czy ograniczanie kontaktów towarzyskich powodują, że niedosłyszący senior zaczyna odczuwać lęk i frustrację. Pojawia się poczucie bezradności i zniechęcenia.

Poważniejsze problemy ze zdrowiem psychicznym

Narastające problemy emocjonalne związane z utratą słuchu mogą prowadzić nawet do depresji.

 

Niedosłyszący senior – jak się z nim komunikować?

Opieka nad osobą starszą niedosłyszącą wymaga odpowiedniego podejścia. Dla opiekunki największym wyzwaniem jest ustalenie skutecznej metody komunikacji z podopiecznym.

Poniżej przedstawiamy kilka zasad i praktycznych wskazówek, które mogą ułatwić komunikację z niedosłyszącym seniorem i zapewnić mu wsparcie, którego potrzebuje.

– Nie podchodź do starszej osoby znienacka. Gdy chcesz coś powiedzieć stań w zasięgu jej wzroku i upewnij się, że jest ona świadoma twojej obecności. Możesz wtedy dotknąć jej ramienia, unieść rękę lub zamachać.

– Gdy nawiążesz kontakt wzrokowy upewnij się, że senior skupia się na tobie, zanim rozpoczniesz rozmowę.

– Podczas rozmowy zachowaj odpowiednią odległość, najlepiej około 1 metra. Senior będzie mógł cię widzieć, dokładnie obserwować ruchy twoich warg, mimikę i gesty, a jednocześnie nie naruszysz jego prywatnej przestrzeni.

– Mów wolno, używaj krótkich zdań i prostych słów. Wymawiaj je bardzo wyraźnie, bez pośpiechu. Umożliwi to seniorowi czytanie z ust.

– Jeśli jest taka potrzeba, mów nieco głośniej. Ton głosu nie powinien być jednak zbyt wysoki czy piskliwy. Unikaj też krzyku. Podniesiony głos może wywołać niepokój lub zdenerwować starszą osobę.

– Jeśli senior słyszy lepiej na jedno ucho staraj się podczas rozmowy stawać właśnie po stronie tego zdrowszego czy sprawniejszego ucha.

– Wykorzystuj mowę ciała. Używaj gestów, mimiki twarzy i komunikacji niewerbalnej. W prostych komunikatach zastąpi to w zupełności słowa. Możesz też wypracować z podopiecznym własne gesty, które ułatwią wam komunikację w powtarzających się sytuacjach.

– Wypróbuj inne sposoby komunikacji, takie jak rysowanie, zapisywanie tego, co chcesz powiedzieć na kartce w notatniku, korzystanie z tabliczek z napisami.

– Zapewnij dobre oświetlenie w pomieszczeniu, w którym przebywasz z podopiecznym. Twoje gesty, mimika i ruchy warg będą dla niego lepiej widoczne. Będzie miał większą szansę zrozumieć, co chcesz mu powiedzieć.

– Zadbaj o to, żeby wokół nie było niepotrzebnego hałasu. Wyłącz radio lub telewizor grające w tle, zamknij okno, jeśli z zewnątrz dobiega hałas uliczny. Dzięki temu niedosłyszący senior będzie mógł lepiej skupić się na tym, co chcesz mu przekazać.

– Daj osobie starszej czas na zebranie myśli i odpowiedź. Nie pospieszaj jej, nie przerywaj w trakcie wypowiedzi, nie odpowiadaj za nią. Takie zachowanie może zawstydzić seniora i wywołać irytację.

– Zachowaj cierpliwość. Jeśli trzeba powtórz kilka razy komunikat, by twój podopieczny go zrozumiał. Możesz pomóc sobie pisząc tekst na kartce lub korzystając z gotowych tabliczek z napisami.

– Jeśli nie rozumiesz co mówi, nie wahaj się prosić o powtórzenie lub wyjaśnienie. Użyj innych słów lub przykładów, aby ułatwić zrozumienie.

– Może się zdarzyć, że odpowiedź lub reakcja osoby starszej nie jest adekwatna do twojego pytania czy prośby. Być może źle usłyszała, co mówisz. Zachowaj wtedy powagę, nie śmiej się z niej i nie zawstydzaj. Wyjaśnij spokojnie pomyłkę.

Komunikując się z niedosłyszącym seniorem bądź empatycznym i wyrozumiałym słuchaczem. Staraj się zrozumieć frustrację i trudności, z jakimi może się mierzyć. Jeśli słuch zaczął mu się pogarszać niedawno będzie potrzebował trochę czasu na adaptację do nowej sytuacji.

 

Dodatkowe wsparcie w opiece nad niedosłyszącym seniorem

Ustalenie odpowiedniego sposobu komunikacji z osobą starszą niedosłyszącą jest kluczowe. Na co jeszcze powinna zwrócić uwagę opiekunka, której podopieczny ma problemy ze słuchem?

Niedosłyszący senior powinien unikać hałasu. Gdy wychodzimy z nim na spacer omijajmy miejsca hałaśliwe i zatłoczone. Mogą one utrudniać komunikację i sprawiać dodatkowy dyskomfort. Dobrym wyborem jest cichy park położony z dala od zgiełku ulic. Spokojne chwile spędzone w otoczeniu natury nie tylko są najlepszym sposobem na relaks, ale odciążą też zmysł słuchu seniora.

Ważne jest również, by zachęcać seniora do regularnych badań słuchu. Lekarz powinien ocenić, czy przyczyną pogarszającego się słuchu jest starzenie się organizmu, czy może jest to objaw poważnej choroby.

Być może lekarz zaleci, by nasz podopieczny nosił aparat słuchowy. W dzisiejszych czasach takie aparaty mają niewielkie rozmiary i ich noszenie nie powinno sprawiać dyskomfortu osobie starszej. Mimo to niedosłyszący senior może bronić się przed korzystaniem z nowego sprzętu, buntować się, odczuwać złość. Naszą rolą jest udzielenie wsparcia emocjonalnego i cierpliwe przekonanie go, że taki aparat bardzo mu pomoże. W atmosferze zrozumienia i serdeczności wprowadzenie niezbędnych zmian będzie o wiele łatwiejsze. Gdy senior zdecyduje się na aparat dopilnujmy, by go zakładał i by sprzęt prawidłowo działał.

 

Opieka nad osobą starszą niedosłyszącą wymaga delikatności, empatii i cierpliwości. Stosując opisane wyżej zasady komunikacji, tworząc przyjazne otoczenie i udzielając wsparcia emocjonalnego możemy znacząco poprawić jakość życia niedosłyszących seniorów.

 

Photo: © Africa Studio – stock.adobe.com