Inkontynencja – tym pojęciem określa się w medycynie bezwiedne i mimowolne oddawania moczu lub kału. Osoba dotknięta tą przypadłością nie może w pełni zapanować nad zwieraczami i nie jest w stanie kontrolować swoich naturalnych procesów fizjologicznych.

Nietrzymanie moczu to dość częsta przypadłość osób starszych, zwłaszcza kobiet. Powoduje duży dyskomfort w życiu codziennym i bardzo często prowadzi do zaniechania aktywności i wycofania się z życia społecznego. Dlatego zapewnienie takiej osobie wsparcia i odpowiedniej pielęgnacji jest bardzo ważne.

Dowiedz się, jakie są przyczyny inkontynecji, jak ją wcześnie rozpoznać i jak opiekować się seniorem, który zmaga się z tym problemem.

 

Najczęstsze przyczyny nietrzymania moczu

Inkontynencja u seniorów jest bardzo często wynikiem zmian w układzie moczowym wynikających z procesu starzenia się. Mięśnie miednicy ulegają zwiotczeniu, cewka moczowa osłabieniu, a pęcherz moczowy obniża się. Starcze zmiany hormonalne prowadzą do osłabienia mechanizmu zwieraczowego, czyli mięśni zamykających miejsca ujścia moczu.

Problem nietrzymania moczu to też objaw, który może towarzyszyć innym schorzeniom. Do chorób tych należą:

• choroby neurologiczne, jak np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane,
• neuropatia cukrzycowa, neuropatia mocznicowa związana z niewydolnością nerek,
• infekcje układu moczowego i kamica pęcherza moczowego,
• dysfunkcje jelit, w tym przewlekłe zaparcia,
• przeciążenie mięśni macicy u kobiet spowodowane ciążą lub otyłością,
• przerost gruczołu prostaty u mężczyzn, który blokuje odpływ moczu,
• udar mózgu,
• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego.

 

Różne objawy i typy inkontynencji

Inkontynencja w zależności od przyczyny może objawiać się na wiele sposobów. Najczęściej wyróżnia się:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM) – mimowolne popuszczanie moczu podczas nagłego i silnego napięcia powłok brzusznych, zwykle ma to miejsce podczas aktywności fizycznej, podnoszenia ciężkich rzeczy, śmiechu, kaszlu czy kichania,
• nietrzymanie moczu z naglącym parciem (NNM) – niekontrolowana utrata moczu podczas parcia na pęcherz moczowy, do popuszczenia dochodzi zwykle w drodze do toalety,
• nietrzymanie moczu wynikające z przepełnienia pęcherza – do uwolnienia moczu dochodzi zwykle przy przepełnionym pęcherzu moczowym, u mężczyzn tego typu inkontynencja towarzyszy przerostowi prostaty,
• nietrzymanie moczu na tle neurologicznym – w chorobie Parkinsona, stwardnieniu rozsianym, po udarze,
• inkontynencja kałowa – powodem mogą być zaparcia, biegunki albo uszkodzenia mięśni zwieracza odbytu,
• kropelkowe nietrzymanie moczu – zaraz po wizycie w toalecie podopieczny znów czuje potrzebę oddania moczu.

 

Jak rozpoznać inkontynencję? Pierwsze sygnały

Opiekun lub opiekunka osoby starszej zawsze powinni zwracać uwagę na wszelkie niepokojące sygnały, które mogą świadczyć o problemach zdrowotnych podopiecznego. Wiele chorób, w tym również inkontynencja, rozwija się powoli. Szybkie rozpoznanie ma więc ogromne znaczenie i pozwala dopasować najlepsze metody postępowania i leczenia.

Co może świadczyć o tym, że u naszego podopiecznego pojawia się problem z nietrzymaniem moczu?

Na pewno powinno nas zaniepokoić nagłe, nieoczekiwane popuszczenie niewielkiej ilości moczu. Może się to zdarzyć podczas kaszlu, kichania, intensywnego śmiechu lub wysiłku fizycznego. Pierwszym sygnałem choroby mogą też być częste wizyty w toalecie – więcej niż osiem razy dziennie, a także kilkakrotne budzenie się w nocy spowodowane nagłą potrzebą skorzystania z łazienki. Jeżeli zauważymy taką sytuację nie należy zwlekać. Powinniśmy zachęcić seniora, by umówił się na wizytę u internisty. W dalszym etapie może być potrzebna porada specjalisty – urologa, neurologa, a w przypadku kobiet także ginekologa.

Jeśli zignorujemy początkowe objawy inkontynencji, albo zaczniemy ją nieprawidłowo leczyć, problem będzie się nasilał.

 

Opieka nad seniorem z inkontynencją

Inkontynencja to dolegliwość, która zaburza w pewnym stopniu normalne funkcjonowanie. Nie musi jednak oznaczać pogorszenia poziomu życia. Właściwa opieka i odpowiednia pielęgnacja mogą znacznie zmniejszyć dyskomfort naszego podopiecznego. Warto poznać podstawowe zasady postępowania w takim przypadku.

Regularne załatwianie potrzeb fizjologicznych

Bardzo pomocne jest wyrobienie u podopiecznego nawyków załatwiania potrzeb fizjologicznych o określonych godzinach i w częstotliwości dostosowanej do potrzeb. Stałe pory oddawania moczu i stolca będą dobrym ćwiczeniem dla pęcherza i jelit. Po pewnym czasie organizm przyzwyczai się do narzuconego rytmu, a senior zyska większą kontrolę nad wydalaniem. Gdy senior korzysta z toalety warto też zwrócić uwagę, by siedział w pozycji wyprostowanej, z nogami umieszczonymi na niskim podnóżku, dzięki czemu wypróżnianie się będzie prostsze.

Łatwy dostęp do łazienki

Dobrze jest zadbać o to, by nasz podopieczny miał zawsze bezproblemowy dostęp do łazienki i aby przejście do niej nie trwało zbyt długo. Warto dopilnować, by na drodze nie znajdowały się żadne przeszkody. Jeśli jest taka możliwość, można tak zorganizować przestrzeń w domu, by senior miał swój pokój w pobliżu toalety.

Dieta dla osób z inkontynecją

Opiekunka osoby starszej cierpiącej na inkontynencję powinna też zwrócić uwagę na dietę swojego podopiecznego. Ma ona zapewnić dobre trawienie i pomóc w uniknięciu zaparć oraz wzdęć, które uciskają na pęcherz. Zaleca się, żeby dieta na nietrzymanie moczu była bogata w białko i błonnik, cynk, witaminy A i C. Senior powinien też spożywać sporą ilości warzyw i owoców. Zdrowsza dieta połączona z większą ilością ruchu może też wpłynąć na zmniejszenie wagi ciała. A pamiętajmy, że otyłość jest jednym z czynników sprzyjających nietrzymaniu moczu.

Nie ograniczaj płynów

Nie mniej istotna od właściwej diety jest kontrola ilości spożywanych płynów. Problem z nietrzymaniem moczu nie oznacza, że senior powinien mniej pić. Jest to błędne postępowanie, ponieważ powoduje infekcje układu moczowego i zwiększa stężenie moczu. Tak zagęszczony mocz drażni tkanki wyściełające cewkę moczową i pęcherz. W takiej sytuacji może dojść do nasilenia objawów nietrzymania moczu.

Stałe nawadnianie organizmu jest konieczne do jego funkcjonowania i mimo schorzenia podopieczny powinien codziennie przyjmować przynajmniej 1,5 litra wody. Płyny powinny być podawane regularnie w niewielkich ilościach. W przypadku osób starszych, które doświadczają epizodów nietrzymania moczu w czasie snu zaleca się wypicie ostatniej porcji płynu 2-4 godziny przed położeniem się do łóżka. Pamiętajmy tylko, by unikać płynów moczopędnych, jak zielona herbata czy napary z ziół moczopędnych – pokrzywa, lubczyk. Niewskazana jest również kawa, mocna herbata, napoje gazowane i alkohol.

Szkodliwe nałogi

Zmiana stylu życia to też porzucenie szkodliwych nawyków, takich jak palenie papierosów. Palenie jako takie nie jest bezpośrednią przyczyną nietrzymania moczu, ale kaszel wynikający z palenia wywiera nacisk na pęcherz. Postarajmy się zachęcić podopiecznego, aby ograniczył lub rzucił papierosy. Pomoże to przy problemie nietrzymaniu moczu oraz poprawi ogólny stan zdrowia.

 

Higiena u osób z inkontynencją – produkty chłonne

Opiekując się osobą starszą z inkontynencją musimy pamiętać o tym, by należycie dbać o higienę seniora.

Na problem nietrzymania moczu nie zawsze mamy wpływ, ale możemy postarać się zabezpieczyć seniora przed jego skutkami związanymi z nieprzyjemnym zapachem oraz wilgocią. Bardzo przydatnym i wygodnym rozwiązaniem są tu różne środki pomocnicze – specjalistyczne wkładki anatomiczne, bielizna chłonna, pieluchy, czy pieluchomajtki. Można bez problemu nabyć je w sklepach medycznych i aptekach. Nawet podczas silnych objawów inkontynencji pomogą one osobie starszej czuć się bardziej komfortowo.

Jak je dobrać dla naszego podopiecznego?

Seniorzy z lekką inkontynencją, popuszczający mocz w niedużych ilościach, mogą stosować wkładki anatomiczne. Podobne są do zwykłych podpasek, ale dzięki swojej specjalnej budowie gwarantują zwiększoną chłonność i zabezpieczenie przed przeciekaniem.

Dla osób starszych, które są w dużej mierze aktywne fizycznie i częściowo kontrolują oddawanie moczu odpowiednia będzie bielizna z wkładem chłonnym. Przypomina ona zwykłą bieliznę i, podobnie jak ona, może być swobodnie zakładana i zdejmowana. Jest na tyle cienka, że pozostaje niewidoczna pod ubraniem. Przylega jednak nieco bardziej do ciała, co zapobiega przemieszczaniu się wkładu chłonnego.

O wiele grubsze są pieluchomajtki dla dorosłych wyglądem przypominające te przeznaczone dla dzieci. Przy zakładaniu mocowane są na specjalne rzepy lub pas biodrowy. Są bardzo chłonne i skutecznie zapobiegają przeciekaniu. Powinny je stosować osoby starsze leżące i z inną niepełnosprawnością uniemożliwiającą samodzielne dbanie o higienę, np. po wylewie. Pamiętajmy, by na noc stosować takie, które mają podwyższoną chłonność.

W przypadku osób leżących oraz na noc warto też dodatkowo zabezpieczyć łóżko. Służą do tego specjalne miękkie podkłady higieniczne.

 

Mycie i pielęgnacja skóry u osób z inkontynencją

Mocz ma silne właściwości drażniące. Jego długi kontakt ze skórą może prowadzić do otarć, odparzeń, odleżyn i innych chorób. Dlatego opiekun lub opiekunka powinni często kontrolować skórę podopiecznego i zapewnić odpowiednią higienę jego miejsc intymnych.

Gdy podopieczny nosi wkładki higieniczne lub pieluchomajtki trzeba regularnie kontrolować stan ich wilgotności. Jeśli są zmoczone tak, że nie da się ich dalej używać, a także po każdorazowym oddaniu stolca, trzeba je wymienić.

Podczas zmiany pieluchomajtek trzeba też zabezpieczyć skórę. Przed założeniem nowej pieluchy powinno się dokładnie umyć, wysuszyć i pielęgnować miejsca narażone na podrażnienia.

Do mycia używajmy myjek i ręczników delikatnych w dotyku. Warto także sięgnąć po specjalistyczne, łagodne wyroby myjąco-odkażające stworzone specjalnie dla osób zmagających się z inkontynencją. Często mają one w składzie tlenek cynku, który przeciwdziała powstawaniu bolesnych zmian skórnych, łagodzi stany zapalne, pomaga przywrócić prawidłowe pH skóry oraz przyspiesza jej regenerację.

Miejsca intymne należy podmywać regularnie, zachowując prawidłowy kierunek – od wzgórka łonowego ku pośladkom. Ograniczymy w ten sposób ryzyko wystąpienia infekcji intymnych, które u osób starszych z nietrzymaniem moczu mogą występować z większą częstotliwością.

Jeżeli senior nietrzymający moczu lub stolca jest unieruchomiony w łóżku albo porusza się na wózku, zmieniajmy jego pozycję co 3-4 godziny.

 

Nie bój się mówić o swoich dolegliwościach

Inkontynencja to nie tylko problem natury fizycznej, ale też psychologicznej. Niekontrolowane oddawanie moczu czy kału to przypadłość niezwykle intymna. Osoby starsze nie zawsze chętnie się do niej przyznają, traktując swój problem jako wstydliwy. Ukrywają go przed opiekunem lub lekarzem. Uczucie wstydu i zażenowania może być na tyle silne, że osoba starsza zacznie zamykać się w sobie i unikać kontaktu z innymi ludźmi.

Właśnie dlatego tak ważne jest, by opiekunka dbała nie tylko o higienę podopiecznego, ale też o przyjazną, opartą na zaufaniu relację z nim. Aby podchodziła do problemów podopiecznego z empatią, delikatnością i wyrozumiałością. Tylko wtedy senior będzie czuł się mniej skrępowany i nie będzie ukrywał swoich dolegliwości.

 

Photo: © VadimGuzhva – stock.adobe.com