Pielęgnacja osoby starszej to jeden z podstawowych obowiązków opiekunki. Utrzymanie odpowiedniej higieny ciała nie tylko przyczynia się do dobrego samopoczucia i osobistego komfortu seniora. To też kwestia jego zdrowia. Przy braku odpowiedniej higieny zwiększa się ryzyko rozwoju chorób skóry, pojawienia się odparzeń, otarć i innych zakażeń.

Często zdarza się jednak, że nasz podopieczny wykazuje dużą niechęć do regularnej higieny osobistej i kąpieli. Jakie są tego przyczyny? Jak sobie radzić w takich sytuacjach? Jak zachęcić osobę starszą do higieny?

 

Dlaczego senior nie chce się myć?

Aby skutecznie zachęcić seniora do kąpieli trzeba najpierw poznać przyczynę takiego zachowania. Dlaczego nie ma ochoty na codzienną higienę? Dlaczego nie kąpie się regularnie i/lub nie zmienia ubrania? Do najczęstszych należą:

• skrępowanie i wstyd – potrzeba rozebrania się przed opiekunką do naga i konieczność pomocy obcej osoby w czynnościach higienicznych, które są przecież wyjątkowo intymne, może wywoływać u seniora duży stres, którego chciałby uniknąć,
• lęk przed bólem i upadkiem – problemy zdrowotne, mniejsza sprawność i kłopoty z poruszaniem się mogą wywoływać u osoby starszej dyskomfort lub ból w momencie, gdy ma się rozbierać, wejść do wanny, czy wytrzeć ręcznikiem,
• depresja i brak motywacji do higieny – samotność, zamknięcie w czterech ścianach, brak kontaktu ze światem zewnętrznym prowadzą do zobojętnienia i braku starań o swój wygląd i higienę ciała,
• demencja i zapominanie o czynnościach higienicznych – słabsza pamięć lub choroba otępienna powodują, że senior zapomina o czynnościach higienicznych, czasem nawet o tym, jak je wykonywać w sensie technicznym,
• lęk przed zimnem – osoby starsze bardziej dotkliwie niż osoby młode odczuwają zimno i szybciej się wychładzają, dlatego rozbieranie się do kąpieli czy wychodzenie z ciepłej wody w wannie może kojarzyć się im z nieprzyjemnym odczuciem zimna i dreszczy na całym ciele.

Więcej o przyczynach niechęci seniora do mycia się przeczytasz w naszym artykule: Dlaczego senior nie chce się myć?

Poznanie przyczyny niechęci seniora do mycia się to połowa sukcesu. Aby przekonać osobę starszą do kąpieli może wtedy wystarczyć szczera rozmowa. W innych przypadkach trzeba będzie zastosować pewne sztuczki i wybiegi.

W każdej sytuacji trzeba jednak zadbać o to, by podczas kąpieli czy mycia nasz podopieczny czuł się komfortowo. Jak to zrobić? Oto kilka wskazówek dla opiekunów i opiekunek osób starszych.

 

Ustal codzienną rutynę

Osoba starsza potrzebuje powtarzalnego rytmu dnia. Warto więc przygotować harmonogram, w którym czynności, takie jak spożywanie posiłków, poobiednia drzemka, spacer, a także kąpiel będą zawsze odbywały się w tym samym czasie i w tej samej kolejności. Rutyna zmniejsza ogólny stres i niepokój seniorów. Gdy senior wie, co się będzie działo czuje się bezpieczniej i łatwiej będzie go namówić do czynności higienicznych. Ważne jest to zwłaszcza u osób starszych cierpiących na demencję, które najlepiej funkcjonują w oparciu o ułożony i z góry znany, przewidywalny plan.

 

Zadbaj o przyjazne warunki w łazience

Łazienka powinna kojarzyć się seniorowi z miejscem bezpiecznym, a kąpiel z czymś przyjemnym. O przyjazne dla seniora warunki w łazience można zadbać na wiele sposobów.

Odpowiednia temperatura

Osoby starsze mają mniejszą odporność na zimno. Moment wychodzenia z kąpieli może im się kojarzyć z zimnymi dreszczami na całym ciele. Dobrze jest więc zadbać o to, by temperatura w łazience była odpowiednio wysoka. Można podkręcić kaloryfer na wyższy stopień lub dogrzać ją dodatkowym grzejnikiem.

Równie ważne jest zadbanie o temperaturę wody – nie może być ani za gorąca, ani za zimna. Przed przystąpieniem do mycia pozwólmy podopiecznemu sprawdzić, czy woda jest dla niego odpowiednia.

By podnieść komfort seniora dodatkowo można również dogrzać ręcznik, piżamę i łóżko.

Akcesoria ułatwiające czynności higieniczne

Jeśli nasz podopieczny jest na tyle sprawny, że może się samodzielnie umyć, warto wprowadzić w łazience pewne udogodnienia, aby mu to ułatwić. Jeśli w bezpieczny sposób będzie mógł skorzystać np. z prysznica i nie będzie obawiał się poślizgnięcia – łatwiej będzie nam zachęcić go do kąpieli.

Na rynku istnieje wiele akcesoriów, które zostały specjalnie zaprojektowane po to, aby ułatwić wykonywanie czynności higienicznych u seniora. Są to m.in.:

• krzesełko pod prysznic – pomoże seniorowi. który ma trudności z utrzymaniem pionowej pozycji ciała lub szybko się męczy,
• ławka wannowa – ułatwia wchodzenie i wychodzenie, a także mycie poszczególnych części ciała,
• poręcze i uchwyty – zamontowane obok wanny, prysznica i przy toalecie stanowią pewny punkt podparcia, umożliwiają bezpieczne wychodzenie spod prysznica i wanny oraz siadanie na sedesie,
• maty lub dywaniki antypoślizgowe – położone na podłodze zapobiegają upadkom.

Dobrym rozwiązaniem jest też zastąpienie wanny prysznicem, najlepiej bez brodzika, co ułatwia wejście i wyjście.

Odpowiednie kosmetyki dla seniora

Skóra u osób starszych jest bardzo delikatna, wrażliwa na ucisk i pocieranie. Dodatkowo jest na niej wiele fałdek i załamań. Dlatego zwróćmy uwagę, jakich kosmetyków używamy do mycia seniora. Wybierajmy takie, które są delikatne dla skóry, nie podrażniają jej i nie szczypią w oczy. Nie powinny też pienić się zbyt intensywnie, żeby było łatwo je spłukać. Piana, której nie spłuczemy ze skóry lub włosów może powodować podrażnienia i nieprzyjemne swędzenie.

Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie specjalistycznych produktów pielęgnacyjnych polecanych dla osób starszych. Delikatnie oczyszczają, głęboko nawilżają i chronią skórę przed podrażnieniami. Można używać też delikatne preparaty przeznaczone dla dzieci, np. szampon do włosów dla niemowląt czy mydło w płynie.

Po umyciu ciało seniora należy dokładnie osuszyć, a fałdki skóry i załamania smarować tłustymi kremami bez barwników, zawierającymi d-pantenol lub alantoinę.

Technika mycia

Aby senior podczas kąpieli czuł się komfortowo zwróćmy również uwagę na technikę mycia. Być może nasz podopieczny zamiast prysznica i lejącej się na niego wody woli umyć się przy użyciu gąbki.

Jeśli sami myjemy naszego podopiecznego zwróćmy uwagę na to, jak reaguje on na nasz dotyk. U niektórych seniorów dotyk czy bezpośredni kontakt z ciałem obcej osoby może wywoływać poczucie braku bezpieczeństwa oraz przekroczenia ich strefy prywatności i intymności. Warto wtedy rozważyć użycie rękawiczek jednorazowych.

Ułatwienia dla osób z demencją

Osoby z demencją mogą odczuwać dyskomfort związany z nadmiarem przedmiotów w łazience. Schowajmy więc wszystko, co jest niepotrzebne i rozprasza seniora. Pozostałe przedmioty zostawiajmy zawsze w tym samym miejscu, żeby ułatwić osobie starszej korzystanie z nich. Kosmetyki powinny być też przechowywane w stabilnych opakowaniach, z wyraźnymi napisami lub rysunkami wskazującymi na to, do czego służą.

 

Spokój i pozytywne zachęty

Opiekując się osobą starszą w każdej sytuacji powinniśmy zachować spokój i cierpliwość. Również zachęcając ją do kąpieli. Mycie powinno kojarzyć się seniorowi z czymś przyjemnym i pożytecznym. Dlatego nie wolno nam zmuszać go do czynności higienicznych. Nie można popędzać go do łazienki, mówić podniesionym głosem, używać tonu rozkazującego czy kłócić się.

Starajmy się za to dużo uśmiechać, używać wyłącznie miłego, raczej niskiego tonu głosu, a jednocześnie mówić krótko, w sposób jasny i prosty. Nie wdawajmy się w długie dyskusje i tłumaczenia. Nie pozwólmy na wyprowadzenie nas z równowagi.

Uszanujmy też obawy seniora. Jeśli nasz podopieczny cierpi np. na demencję i boi się obcych, którzy mogliby podglądać go w łazience potraktujmy to poważnie. Razem sprawdźmy, czy w pobliżu nie ma na pewno nikogo obcego. Zapewnijmy, że będziemy pilnować, by nikt taki się tu nie pojawił.

W przypadku wielu osób starszych dobrze sprawdzą się motywujące obietnice, które nawet możemy nazwać lekkim przekupstwem. By zachęcić seniora do kąpieli porozmawiajmy o czymś przyjemnym, co zrobimy później, np. „wypijemy ciepłą herbatkę”, „zjemy pyszny deser”, „obejrzymy ulubiony serial”.

Inną „sztuczką”, która pomoże nam zachęcić seniora do kąpieli może być odwołanie się do osoby, która jest jego autorytetem. Często jest nią lekarz, z którym senior kontaktuje się podczas regularnych wizyt kontrolnych. Poprośmy go, by przy okazji takiej wizyty wyraźnie zalecił naszemu podopiecznemu regularne mycie się. Przypominajmy później seniorowi sugestie i wskazówki lekarza.

Jeszcze jednym sposobem zachęty do umycia się może być jakaś szczególna okazja, która ma się wydarzyć. Wykorzystajmy ją jako pretekst do kąpieli. Może to być np. wyjście na niedzielną mszę w kościele, wizyta kogoś z rodziny (dzieci, wnuków), czy nawet wyjście na spacer, spotkanie się ze znajomą, znajomym.

Jeżeli nasze starania nie przyniosą sukcesu i spotkamy się z gwałtownym oporem podopiecznego odczekajmy trochę i spróbujmy później. Zmuszanie na siłę do wykonywania czynności higienicznych mogłoby doprowadzić do powstania wtórnej traumy i zwiększyć tylko lęk
u seniora.

 

Pobudzanie do aktywności

Gdy uda nam się zachęcić seniora do kąpieli pamiętajmy, by przez cały czas czuł on komfort psychiczny.

Jeżeli osoba starsza jest w miarę samodzielna pozwólmy, aby maksymalnie dużo czynności związanych z myciem wykonała sama. Nawet jeśli taka kąpiel będzie trwała dłużej nie wyręczajmy jej na siłę. Pozwoli to zachować jej więcej intymności i nie będzie odczuwać wstydu i skrępowania.

Jeżeli nasz podopieczny wymaga pomocy zacznijmy od wsparcia podczas drobnych czynności. Możemy podać mu gąbkę, butelkę z szamponem, mydło i pokazać na sobie gestami, jak należy z nich korzystać i które części ciała umyć. Jeśli sami musimy te czynności wykonać informujmy, co będziemy robić po kolei – „Teraz nałożę szampon na głowę”, „Teraz umyjemy rękę, nogę”, „Teraz umyjemy twarz”, „Teraz wezmę prysznic i spłuczemy mydło z ciała”, „A teraz wychodzimy już z wanny, spod prysznica, wytrzemy się ręcznikiem i zaraz będzie nam ciepło”.

 

Aby poradzić sobie z niechęcią do mycia się u seniora w pierwszej kolejności musimy poznać jej przyczynę. Następnie uspokoić obawy seniora, wyeliminować wszystkie sytuacje, w których mógłby on odczuwać lęk, wstyd czy skrępowanie. Dużą pomocą może być odpowiednia organizacja dnia i przyjazne warunki w łazience. W każdym momencie musi nam też towarzyszyć empatia oraz dużo cierpliwości.

 

Photo: © Rawf8 – stock.adobe.com