Wśród osób starszych są takie, które cieszą się dość dobrą kondycją, swobodnie poruszają się i nie mają poważniejszych schorzeń narządu ruchu. Od opiekuna lub opiekunki wymagają tylko niewielkiego wsparcia w konkretnych czynnościach, jak zakupy, wizyty w urzędach albo towarzyszenie podczas spaceru i wspólne spędzanie czasu.

Bardziej zaawansowanej pomocy wymagają seniorzy, którzy na skutek różnych chorób poruszają się na wózku. Ograniczenie sprawności ruchowej może znacznie utrudniać im wykonywanie nawet najprostszych codziennych czynności.

Jak poradzić sobie w opiece nad niepełnosprawną osobą starszą? Jakich umiejętności powinniśmy się nauczyć?

 

Dlaczego senior jeździ na wózku?

Jest wiele przyczyn, dla których osoba starsza musi korzystać z wózka inwalidzkiego. Opiekun lub opiekunka powinni je poznać. Od tego, w jakim stopniu nasz podopieczny jest niepełnosprawny zależy zakres pomocy i wsparcia, jakiego będzie od nas wymagał.

Do najczęstszych czynników i schorzeń wymagających korzystania z wózka inwalidzkiego należą:

– paraliż mózgu i rdzenia kręgowego, styku nerwowo-mięśniowego, nerwu obwodowego lub mięśni, spowodowany wypadkiem lub będący powikłaniem innej choroby – w zależności od stopnia sparaliżowania podopieczny może być całościowo lub częściowo niezdolny do samodzielnego poruszania się, a w ciężkich przypadkach dodatkowo mieć problemy z przełykaniem i mówieniem,
– choroby stawów i mięśni,
– dolegliwości ze strony układu kostnego – osłabienie kości związane z wiekiem i osteoporoza, która w zaawansowanym stadium może prowadzić do wielu złamań,
– przebyty wylew albo udar,
– choroba Alzheimera i Parkinsona w zaawansowanym stadium,
– stwardnienie rozsiane,
– brak jednej lub obu kończyn,
– wypadek komunikacyjny,
– rehabilitacja po operacji.

Jak widać z powyższych przykładów ogólny stan zdrowia osoby poruszającej się na wózku może być bardzo różny. Nie zawsze senior jest całkowicie sparaliżowany, czasami jego dolegliwości są łagodniejsze. Nasz podopieczny może być też osobą częściowo sprawną. Na wózku porusza się tylko w przypadku dłuższych spacerów, albo korzysta z niego przez krótki czas, np. tuż po przebytej operacji.

W każdym przypadku opiekun lub opiekunka osoby poruszającej się na wózku powinni się nauczyć podstawowej czynności jaką jest podnoszenie i przemieszczanie podopiecznego, np. z łóżka na wózek i z powrotem.

 

Jak prawidłowo pomóc osobie starszej przesiąść się z łóżka na wózek?

Opiekując się osobą starszą, która porusza się na wózku wiele razy będziemy jej pomagać przesiąść się z łóżka, toalety, krzesła, fotela na wózek i z powrotem. Przemieszczanie podopiecznego wiąże się z wysokim ryzykiem upadku i urazu. Dlatego należy zachować wszelkie środki ostrożności, uważając zarówno na bezpieczeństwo seniora, jak i swoje. Niewłaściwe podnoszenie czy przenoszenie może być przyczyną urazów kręgosłupa u opiekuna.

Jak zatem najlepiej pomóc podopiecznemu przejść z łóżka na wózek? Jakie czynności wykonać po kolei?

Na początek przygotuj odpowiednie warunki w miejscu, w którym będziesz podopiecznego przenosić. Wózek ustaw blisko łóżka. To ułatwi ci zadanie, ale też zwiększy bezpieczeństwo samego seniora. Zablokuj koła w wózku i sprawdź jego stabilność. Jeżeli w pobliżu są jakieś przedmioty, które ograniczają swobodę ruchów (stolik nocny, krzesło), odsuń je. Jeśli istnieje taka możliwość dostosuj też wysokość łóżka, aby senior mógł przyjąć wygodną i bezpieczną pozycję.

Podopiecznego najpierw obróć na łóżku na bok. Potem przełóż jego nogi za linię łóżka i podnieś go z pozycji leżącej do siedzącej. Następnie powinien on na tyle zsunąć się z łóżka, aby całe stopy były na podłodze. Żeby się nie pośliznął załóż mu skarpety i kapcie ze stabilną podeszwą. Teraz pomóż mu powoli wstać, obrócić się tyłem do wózka i spokojnie usiąść na nim. Upewnij się, że twoje dłonie precyzyjnie przylegają co obejmowanych powierzchni ciała. W trakcie przenoszenia nie może dochodzić do naciągnięcia mięśni lub zbyt dużego nacisku w jednym punkcie.

Ponieważ podczas niewłaściwego podnoszenia osoby starszej można uszkodzić sobie kręgosłup pamiętajmy, żeby:

– unikać podnoszenia podopiecznego w pozycji, kiedy on przytrzymuje się szyi – może to istotnie zwiększyć ryzyko powstania urazów górnej części kręgosłupa, bezpieczniej będzie, jeśli obejmie opiekuna w pasie,
– równomiernie obciążać kręgosłup – przy podnoszeniu utrzymywać postawę
z rozstawionymi stopami, aby ciężar rozkładał się na obie strony,
– podnosić podopiecznego przy ugiętych kolanach, z pozycji kucania – kiedy mięśnie nóg pracują odciąża to kręgosłup opiekuna,
– unikać dźwigania przy równoczesnym skręcie kręgosłupa na boki – pozycja taka mocno obciąża kręgosłup,
– zmniejszać odległość pomiędzy opiekunem a osobą podnoszoną – pomaga to równomiernie rozłożyć jej ciężar,
– nie wykonywać zbyt szybkich ruchów, szarpnięć,
– nie pozostawać zbyt długo w pozycji stojącej.

Do kolejnych etapów przy podnoszeniu osoby starszej do pozycji pionowej należy przechodzić powoli. Zapobiega to omdleniom, które mogą zdarzyć się na skutek niewydolności krążenia i gwałtownych spadków ciśnienia, do jakich dochodzi podczas pionizacji.

Cały czas rozmawiaj z seniorem, mów, co w danej chwili zamierzasz robić, np. „Teraz przesuniemy się do krawędzi łóżka”, „Teraz opuścimy nogi” itp. Podopieczny powinien wiedzieć dokładnie, co się dzieje i jaki ruch go czeka. Zmniejszy to jego lęk oraz ułatwi przystosowanie się do nowej sytuacji. Jeśli nasz podopieczny jest komunikatywny, a jego niepełnosprawność nie jest zbyt duża, może niektóre czynności wykonać samodzielnie. Będzie to dużym ułatwieniem dla obu stron i zwiększy bezpieczeństwo. Senior dzięki temu będzie też wzmacniał swoje mięśnie i zachowa dłużej samodzielność.

Kiedy nasz podopieczny będzie już siedział na wózku pamiętajmy, żeby pomóc mu w zajęciu właściwej pozycji. Plecy na całej długości powinny przylegać do oparcia wózka lub znajdującej się przy nim poduszki, biodra zostać dosunięte do tyłu siedziska, a stopy umieszczone na podnóżkach. Ręce, jeśli mamy do czynienia z osobą z zupełnym niedowładem, ułożone bezpiecznie, tak, by nie wpadały w koła wózka.

Jeśli senior na wózku spędza sporą ilość czasu, opiekun lub opiekunka powinni przynajmniej co godzinę pomagać mu w zmianie pozycji. Zmniejszy to ryzyko wystąpienia odleżyn i zakrzepów oraz drętwienia kończyn.

 

Sprzęt pomocny przy przenoszeniu seniora

Opiekun lub opiekunka, jeśli mają takie możliwości, mogą podnosić osobę starszą wykorzystując różnego rodzaju pomocniczy sprzęt:

– folie i maty poślizgowe – w bezpieczny dla opiekuna sposób przesuniemy seniora leżącego w dowolne miejsce na łóżku, bez konieczności użycia siły i narażenia kręgosłupa,
– deski poślizgowe – ułatwią przemieszczenie starszej osoby z krawędzi łóżka na przykład do wózka inwalidzkiego, czy też z wózka inwalidzkiego na toaletę,
– dyski obrotowe – pomogą w łatwy sposób obrócić w miejscu siedzącą na nim starszą osobę,
specjalne pasy do transferu – można umieszczać je wokół talii seniora lub opiekuna, dzięki nim zachowamy zdrową i bezpieczną dla kręgosłupa postawę przy podnoszeniu podopiecznego z pozycji leżącej lub siedzącej do stojącej, a następnie jego przemieszczaniu w inne miejsce,
– elektryczne przenośniki i podciągniki – szczególnie przydatne wtedy, gdy senior ma duży stopień niepełnosprawności i nie może współpracować z opiekunem.

 

Jak przygotować mieszkanie dla seniora na wózku?

Osoba starsza poruszająca się na wózku inwalidzkim powinna swobodnie przemieszczać się w obrębie własnego mieszkania. Aby jej to ułatwić trzeba dostosować mieszkanie do jej potrzeb.

Bardzo ważne jest, aby pozbyć się wystających progów, które utrudniają przejazd z jednego pomieszczenia do drugiego. Jeśli ich usunięcie nie jest możliwe nierówności można zniwelować za pomocą listw przypodłogowych. Jeżeli do domu prowadzą schody, powinno się zadbać o zrobienie podjazdu.

Z podłóg warto usunąć chodniki lub dywany. Gęsto rozstawione meble przesuńmy w bezpieczne miejsce, tak, by wózek mógł łatwo manewrować między nimi.

Klamki w drzwiach, blaty kuchenne, lustro na ścianie, urządzenia sanitarne w łazience, jak umywalka czy toaleta muszą być zamontowane nieco niżej. Dzięki temu osoba siedząca na wózku będzie mogła z nich wygodniej korzystać.

Wszystkie rzeczy osobiste i służące do codziennego użytku powinny być łatwo dostępne. Jeśli jest to konieczne, zmień ułożenie przedmiotów w kuchni, aby znajdowały się w szafkach na niższym poziomie. W pokoju przenieś przedmioty na niższe półki czy do niżej położonych szuflad.

Na szczególną uwagę zasługuje łazienka. Dzięki dostępnym na rynku akcesoriom możemy zapewnić naszemu podopiecznemu dużo swobody i intymności podczas korzystania z ubikacji i kąpieli. Dobrze, aby łazienka osoby starszej poruszającej się na wózku była zaopatrzona w różnego typu poręcze i uchwyty, zwłaszcza przy wannie lub prysznicu i przy toalecie. Umożliwią one podopiecznemu podtrzymanie się podczas transferu i odciążenie opiekuna.

Dobrym rozwiązaniem jest też zastąpienie wanny prysznicem, najlepiej bez brodzika, by łatwiej było podjechać wózkiem. Dodatkowo można tam zainstalować ławeczkę lub taboret prysznicowy. Korzystanie z wanny może znaczenie ułatwić specjalny fotel obrotowy. W łazience przyda się też mata antypoślizgowa na podłodze zapobiegająca upadkom.

 

Codzienna aktywność seniora na wózku

Osoba starsza, również ta, która porusza się na wózku, powinna mieć możliwość samodzielnego wykonywania jak największej liczby czynności. Nie wyręczajmy jej na siłę w czymś, co może zrobić sama lub z niewielką pomocą. Nawet, jeśli zabierze jej to więcej czasu i będzie wymagało większej cierpliwości z naszej strony wpłynie korzystnie na jej samopoczucie i psychikę.

Jeśli senior porusza się na wózku, ale jego ogólny stan zdrowia jest dość dobry i ma w pełni sprawne ręce może sam spożywać posiłki i pić napoje, może samodzielnie się ubierać i wykonać podstawowe czynności higieniczne. Może też samodzielnie poruszać się po mieszkaniu, a nawet poza nim, zwłaszcza jeśli ma wózek elektryczny i jest w stanie nim sterować.

Warto też zachęcać seniora do regularnych, prostych ćwiczeń. Zanim wstanie z łóżka poprośmy, aby kilka razy zgiął i rozprostował nogi. Podobnie w przypadku rąk.

Nie należy również rezygnować ze spacerów. Pobyt na świeżym powietrzu jest bardzo istotny dla zachowania dobrego samopoczucia, ale i zdrowia. Zamykanie się w czterech ścianach mieszkania może tylko nasilić poczucie odosobnienia i smutek. Na spacerze pamiętajmy, aby blokować kółka wózka inwalidzkiego. Zawsze ustawiajmy go też w bezpiecznej odległości od jezdni lub w cieniu, jeżeli mocno świeci słońce.

Opieka nad osobą starszą, która porusza się na wózku nie jest łatwa. Wymaga nie tylko dużo empatii i zrozumienia, ale także konkretnych umiejętności. Jeśli szukasz profesjonalnej opiekunki skontaktuj się z nami.

 

Photo: © Africa Studio – stock.adobe.com