Opieka nad osobą starszą to zawsze spore wyzwanie dla opiekunki, jak i dla podopiecznego. Bardzo często senior cierpi na choroby i dolegliwości, które uniemożliwiają mu wykonywanie nawet prozaicznych czynności.

Z myślą o takich osobach powstało wiele sprzętów medycznych i drobnych akcesoriów. Potrafią one znacznie ułatwić codzienną opiekę nad seniorem i poprawić jakość jego życia. Umożliwiają osobie starszej zachowanie jak najdłużej samodzielności przy wykonywaniu podstawowych czynności. Pozwalają też na aktywności, które wcześniej były zbyt trudne, a nawet niemożliwe do zrealizowania.

Poniżej przedstawiamy wybrane sprzęty i akcesoria dla seniora. Ułatwią one Twoją rolę jako opiekunki i zwiększą komfort i bezpieczeństwo osoby, której pomagasz.

 

Sprzęty i akcesoria dla osób starszych leżących

Wiele osób starszych na skutek chorób zostaje unieruchomionych w łóżku na wiele tygodni, a nawet lat. Wymagają wtedy troskliwej opieki ze strony opiekunki.

Opiekę nad osobą chorą leżącą może znacznie ułatwić dostępny na rynku sprzęt medyczny:

• specjalistyczne łóżko typu szpitalnego – ma możliwość regulowania wysokości, barierki po jednej i drugiej stronie umożliwiają chwyt i obrót na bok oraz zabezpieczają chorego przed wypadnięciem, przy zagłówku można ustawić je pod odpowiednim kątem, kółka ułatwiają mobilność i umożliwiają dowolne ustawienie łóżka w pomieszczeniu,
• materac przeciwodleżynowy – zmniejsza ucisk tkanek i skóry oraz poprawia przepływ krwi zapobiegając powstawaniu odleżyn, a także wspomaga ich leczenie,
• pozycjonery przeciwodleżynowe ­ – chronią dodatkowo różne części ciała przed odleżynami, mogą mieć postać kółek gumowych, nadmuchiwanych opasek, krążków, które wkłada się np. pomiędzy kolana lub kostki osoby leżącej na boku,
• stoliczek do postawienia na łóżku – ułatwia osobie starszej spożywanie posiłków, może służyć również jako podpórka do czytania czy pisania,
• akcesoria ułatwiające higienę – przenośne baseny do mycia włosów, kaczki i baseny medyczne,
• dzwonek do wzywania pomocy.

 

Sprzęt pomocny przy podnoszeniu seniora

Osobę starszą leżącą trzeba nieraz podnieść, na przykład w celu przebrania jej, zmiany pościeli albo przeniesienia na wózek inwalidzki. W tej sytuacji opiekunka seniora może wykorzystać pomocniczy sprzęt:

• folie i maty poślizgowe – w bezpieczny dla opiekuna sposób przesuniemy seniora leżącego w dowolne miejsce na łóżku, bez konieczności użycia siły i narażenia kręgosłupa,
• deski poślizgowe – ułatwią przemieszczenie starszej osoby z krawędzi łóżka na przykład do wózka inwalidzkiego,
• dyski obrotowe – pomogą w łatwy sposób obrócić w miejscu siedzącą na nim starszą osobę,
• specjalne pasy do transferu – można umieszczać je wokół talii seniora lub opiekuna, dzięki nim zachowamy bezpieczną dla kręgosłupa postawę przy podnoszeniu podopiecznego z pozycji leżącej lub siedzącej do stojącej, a następnie jego przemieszczaniu w inne miejsce,
• elektryczne przenośniki i podciągniki – szczególnie przydatne wtedy, gdy senior ma duży stopień niepełnosprawności i nie może współpracować z opiekunem.

 

Pomoce dla osób starszych mających problemy z poruszaniem się

Czy Twój podopieczny ma problemy z chodzeniem lub utrzymaniem równowagi? Zadbaj o sprzęt, który pomoże mu bezpiecznie się poruszać i zmniejszy ryzyko upadku:

• laska do podpierania – oprócz lasek tradycyjnych senior może korzystać z tzw. trójnogów lub czwórnogów, czyli lasek zakończonych trzema lub czterema dodatkowymi podpórkami; każda laska powinna być dobrana do wzrostu i budowy ciała podopiecznego, nie należy używać laski innej osoby,
• balkonik do chodzenia, chodzik, rollator – bardzo skutecznie wspierają starszą osobę w poruszaniu się, zapewniają dużą stabilność ciała równomiernie rozkładając jego ciężar, dają również dodatkowe podparcie w czasie stania; warto zwrócić uwagę, by taki sprzęt miał odpowiednią dla naszego podopiecznego wytrzymałość i był wyposażony w dodatkowe akcesoria: hamulec, regulowane rączki, anatomicznie dostosowane uchwyty gwarantujące odpowiednią stabilność,
• wózek inwalidzki – obecnie występuje wiele typów i rodzajów takich wózków, są wózki do poruszania się wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń, wózki napędzane siłą mięśni rąk i wózki elektryczne przeznaczone zwłaszcza dla seniorów z dużą niepełnosprawnością ruchową lub po urazach kończyn dolnych,
• poręcze i uchwyty – powinny być zamontowane przy łóżku, w łazience przy wannie i toalecie, a także przy schodach, jeśli są w domu; dodatkowy punkt podparcia i uchwycenia się zmniejsza ryzyko upadku osoby starszej.

Istnieją jeszcze inne drobne akcesoria dla seniora, które mogą pomóc osobie starszej mającej problemy z poruszaniem się. Warto na przykład zaopatrzyć się w chwytak z regulowaną rączką. Pozwala na podnoszenie lekkich, niewielkich przedmiotów leżących nisko lub na podłodze, a także zdejmowanie leżących wysoko. Senior nie będzie musiał się schylać lub wyciągać w górę ręki ryzykując utratę równowagi i upadek.

 

Pomoce służące utrzymaniu higieny seniora

Osoby starsze ze względu na swoje choroby i dolegliwości wymagają często pomocy przy codziennej toalecie. Istnieje wiele akcesoriów, które zostały specjalnie zaprojektowane po to, aby ułatwić wykonywanie czynności higienicznych u seniora. Są to m.in.:

• krzesełko pod prysznic – umożliwia kąpiel na siedząco, pomoże seniorowi, który ma trudności z utrzymaniem pionowej pozycji ciała lub szybko się męczy; krzesełka są odporne na działanie wody i środków myjących,
• ławka wannowa – ułatwia wchodzenie i wychodzenie z wanny, a także mycie poszczególnych części ciała,
• poręcze i uchwyty – zamontowane obok wanny, prysznica i przy toalecie stanowią pewny punkt podparcia, umożliwiają bezpieczne wychodzenie spod prysznica i wanny oraz siadanie na sedesie i podnoszenie się z niego,
• nakładki podwyższające deskę sedesową – odciążają stawy, pomagają osobom starszym, które ze względu na swe schorzenie nie są w stanie usiąść na sedesie o standardowej wysokości,
• maty lub dywaniki antypoślizgowe – położone na podłodze w łazience zapobiegają upadkom.

Dla osób starszych, których toaleta odbywa się przy łóżku pomocne będą:

• przenośne krzesła toaletowe – pozwolą osobie starszej załatwiać swoje potrzeby fizjologiczne na siedząco, bez konieczności prowadzenia za każdym razem do toalety,
• przenośne baseny do mycia włosów,
• kaczki i baseny medyczne.

A jeśli Twój podopieczny cierpi na inkontynencję, czyli nieotrzymanie moczu? Warto mieć wtedy pod ręką specjalistyczne wkładki anatomiczne, bieliznę chłonną, pieluchy czy pieluchomajtki, a także miękkie podkłady higieniczne na łóżko.

 

Ubieranie seniora – pomocne akcesoria

W ofercie sklepów specjalistycznych można znaleźć wiele profesjonalnych przyrządów, które ułatwiają ubieranie seniora. Sprawiają, że przebiega ono szybciej i sprawniej. Należą do nich:

• pomocnik do ubierania się, który jest połączeniem chwytaka do ubrań oraz łyżki do butów – ułatwia zakładanie rozpinanych bluzek, swetrów, marynarek, żakietów oraz obuwia, jest przydatny dla osób, które mają trudności z poruszaniem górnymi partiami ciała,
• przyrząd do zdejmowania butów – ułatwia ściąganie obuwia bez użycia rąk, sprawdza się w przypadku osób mających problemy ze schylaniem się i utrzymaniem równowagi,
• chwytak do rajstop – ułatwi naciągnięcie rajstop, niezastąpione urządzenie dla seniorów z dolegliwościami bólowymi bioder i kręgosłupa,
• przyrząd do zakładania skarpet – umożliwia samodzielne założenie skarpet i pończoch; odpowiedni dla osób z bólami pleców, kolan albo bioder,
• przyrząd do zakładania biustonosza – ułatwia kobietom utrzymanie i zapięcie haftek biustonosza,
• sznurówki elastyczne spiralne – eliminują ucisk obuwia na stopę, który często zdarza się przy zwykłych sznurowadłach, zalecane dla osób cierpiących z powodu opuchniętych, obolałych stóp,
• szydełko do zapinania guzików – pomaga w zapinaniu guzików lub zasunięciu zamka błyskawicznego, przeznaczone szczególnie dla osób cierpiących na ból palców, reumatyzm lub artretyzm.

 

Akcesoria dla seniora ułatwiające jedzenie i picie

Drżenie rąk, bóle stawów, sztywność palców i nadgarstków, niedowład ręki. To dolegliwości, które utrudniają osobom starszym samodzielne przygotowywanie i spożywanie posiłków. By im w tym pomóc warto używać specjalnych akcesoriów. Są to m.in.:

• specjalne zakrzywione sztućce dla prawo- i leworęcznych,
• uchwyty na sztućce zapinane wokół dłoni,
• specjalne talerze z wysokim brzegiem – chronią przed zsuwaniem się jedzenia z talerza i ułatwiają nabieranie na łyżkę i widelec,
• kubki z przykrywką i dzióbkiem oraz szerokimi uchwytami,
• miseczki szufelkowe – głębokie, mocno zaokrąglone z lekko wydłużoną i wgłębioną częścią, umożliwiają dokładne nabieranie jedzenia na sztućce,
• antypoślizgowe podkładki pod talerze – zapobiegają przesuwaniu się talerza podczas jedzenia zapewniając większą stabilność,
  fartuchy z kieszonkami na spadające resztki jedzenia.

 

Akcesoria dla seniora ułatwiające przyjmowanie leków i badanie stanu zdrowia

Osoby starsze często przyjmują dużo różnych leków związanych z kilkoma przewlekłymi chorobami. By to ułatwić warto zaopatrzyć się w:

• kasetki do dawkowania leków – mają wyszczególnione dni tygodnia, a nawet podział na porę dnia, można rozłożyć w nich leki na cały tydzień,
• przecinarki (gilotyny) lub rozdrabniarki do tabletek – ułatwiają przekrojenie tabletek bez ich nadmiernego kruszenia,
• zakraplacz do oczu – umożliwiający odpowiednie dozowanie kropel.

W domu seniora powinien się też znaleźć sprzęt do kontrolowania stanu zdrowia: ciśnieniomierz, glukometr i termometr.

 

Czas wolny seniora – co warto mieć pod ręką?

Wśród akcesoriów pomagających osobie starszej w codziennym funkcjonowaniu przydadzą się również takie, które dostarczą bodźców intelektualnych. Utrzymają umysł seniora w dobrej formie i dostarczą potrzebnej rozrywki. W domu osoby starszej sprawdzą się:

• gry planszowe, takie jak szachy, warcaby, chińczyk,
• gry typu memory, polegające na odszukiwaniu par takich samych kart,
• puzzle,
• duże karty do gry i do układania pasjansa,
• książki z dużymi literami oraz lupy powiększające,
• zestawy do malowania i kolorowania, wśród nich tak popularne obecnie kolorowanki dla dorosłych,
• multimedialne ćwiczenia na komputerze w postaci różnego rodzaju łamigłówek i gier logicznych,
• płyty z ulubioną muzyką,
• zestawy krzyżówek i innych zadań logicznych,
• profilowane uchwyty, które ułatwiają trzymanie długopisu czy ołówka.

 

Dobrze dobrany sprzęt może znacznie ułatwić codzienną opiekę nad seniorem. Usprawnia opiekunce wykonywanie jej obowiązków, a osoba starsza w mniejszym stopniu odczuwa ograniczenia wynikające ze swojego stanu zdrowia. Pamiętajmy jednak, że różnego rodzaju akcesoria dla seniora to tylko narzędzia, którym towarzyszyć musi cierpliwość, empatia i szacunek dla osoby, której pomagamy.

 

Photo: © Africa Studio – stock.adobe.com

 

Pogarszający się słuch to powszechna dolegliwość u osób starszych. Zazwyczaj pierwsze problemy pojawiają się po 60 roku życia i stają się bardziej uciążliwe w okolicach 80 lat. Osobie tracącej słuch trudno jest porozumiewać się z innymi, a przecież komunikacja jest bardzo ważna w relacjach międzyludzkich.

W jaki sposób profesjonalna opiekunka osoby starszej może poradzić sobie z tym wyzwaniem? Jak skutecznie porozumiewać się z osobą starszą niedosłyszącą? Co zrobić, by lepiej zrozumieć jej potrzeby? Poznaj praktyczne wskazówki i zasady, które pomogą ci zapewnić właściwą opiekę nad niedosłyszącym seniorem.

 

Dlaczego słuch u osób starszych się pogarsza?

Pogarszanie się słuchu to naturalna konsekwencja starzenia się organizmu. Wraz z wiekiem komórki receptorowe w uchu wewnętrznym ulegają uszkodzeniom i stopniowo tracą swoją funkcję. Słuch staje się słabszy i utrudnia prawidłowe odbieranie dźwięków. Na początku senior ma problem głównie z tonami wyższymi, jak dzwonek do drzwi czy gwizdek czajnika. Później problem może narastać. Pozostałe tony również stają się trudne do zrozumienia.

Duży wpływ na osłabienie słuchu może też mieć styl życia, jaki prowadził nasz podopieczny. Jeżeli dużo czasu spędzał w hałasie, na przykład w miejscu pracy, może to przyspieszyć rozwój wad słuchu.

Dodatkowo do rozwoju zaburzeń słuchu mogą doprowadzić przebyte lub trwające choroby, takie jak:

• cukrzyca – wysoki poziom cukru we krwi może uszkadzać naczynia krwionośne i nerwy, w tym te związane ze słuchem,
• nadciśnienie – wysokie ciśnienie krwi może uszkadzać naczynia krwionośne, w tym te, które dostarczają krew do ucha wewnętrznego,
• choroby układu krążenia – choroby serca i naczyń krwionośnych, takie jak miażdżyca czy udar mózgu mogą wpływać na przepływ krwi do narządu słuchu; niedobór krwi i tlenu może z kolei prowadzić do uszkodzenia komórek słuchowych.

Szkodliwie na narząd słuchu mogą też działać leki stosowane w leczeniu przewlekłych chorób, np. niektóre leki przeciwnowotworowe, przeciwbólowe, leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i obrzęków czy ciężkich infekcji bakteryjnych.

U niektórych seniorów niedosłuch może być objawem konkretnej, postępującej choroby ucha, jak np. otoskleroza. W tym przypadku zaleca się konsultację z lekarzem laryngologiem, który stwierdzi, skąd biorą się problemy ze słuchem u osoby starszej.

 

Jak rozpoznać, że senior ma problemy ze słuchem?

Podejmując opiekę nad osobą starszą każda opiekunka powinna być wyczulona na negatywne zmiany w stanie zdrowia podopiecznego. Pozwoli to na szybkie reagowanie i uniknięcie być może poważniejszych problemów zdrowotnych.

Jakie oznaki mogą wskazywać na pogarszający się słuch u seniora?

Jeśli:

• musimy mu powtarzać parokrotnie to, co do niego mówimy,
• ogląda telewizję i słucha radia głośniej niż do tej pory,
• nie słyszy wysokich częstotliwości – dzwonków, szelestów, gwizdków,
• nie rozumie rozmów telefonicznych, nie słyszy szeptów,
• mówi głośniej, niż wymaga tego sytuacja,
• skarży się na szumy uszne

nie bagatelizujmy tych objawów. Gdy je zauważymy poinformujmy najbliższych naszego podopiecznego i lekarza, aby podjąć jak najszybciej odpowiednie działania.

 

Konsekwencje pogarszającego się słuchu u seniora

Pogarszający się słuch niesie wiele przykrych konsekwencji w życiu osoby starszej. Każda opiekunka seniora powinna zdawać sobie z nich sprawę.

Zwróćmy uwagę na najważniejsze z nich.

Trudności w komunikacji z innymi osobami

Osoby niedosłyszące nie słyszą wszystkiego, co się do nich mówi, szczególnie w hałaśliwych miejscach. Same też często mówią znacznie ciszej, mamroczą, utrudniając zrozumienie tego, co chcą zakomunikować. Może prowadzić to do wielu nieporozumień.

Trudności w wykonywaniu codziennych czynności

Niedosłyszący senior zaczyna rezygnować z różnych form codziennej aktywności, z których do tej pory czerpał radość, takich jak oglądanie telewizji, słuchanie audiobooków czy ulubionej muzyki. Zwykłe prowadzenie rozmów telefonicznych też może być o wiele trudniejsze lub niemożliwe.

Izolacja społeczna i ograniczenie kontaktów towarzyskich

Ze względu na trudności w porozumiewaniu się niedosłyszący senior wyłącza się z życia towarzyskiego. Boi się wychodzić do ludzi, załatwiać sprawy w urzędzie czy w przychodni, korzystać z usług, które wymagają rozmowy z drugim człowiekiem. Szczególnie bolesne jest unikanie kontaktów ze znajomymi lub z rodziną, brak wspólnego spędzania czasu, rozmów i pogawędek. Prowadzi to do zamknięcia się w domu i narastającego poczucia samotności.

Problemy emocjonalne

Trudności w komunikacji z otoczeniem, konieczność rezygnacji z wielu lubianych aktywności czy ograniczanie kontaktów towarzyskich powodują, że niedosłyszący senior zaczyna odczuwać lęk i frustrację. Pojawia się poczucie bezradności i zniechęcenia.

Poważniejsze problemy ze zdrowiem psychicznym

Narastające problemy emocjonalne związane z utratą słuchu mogą prowadzić nawet do depresji.

 

Niedosłyszący senior – jak się z nim komunikować?

Opieka nad osobą starszą niedosłyszącą wymaga odpowiedniego podejścia. Dla opiekunki największym wyzwaniem jest ustalenie skutecznej metody komunikacji z podopiecznym.

Poniżej przedstawiamy kilka zasad i praktycznych wskazówek, które mogą ułatwić komunikację z niedosłyszącym seniorem i zapewnić mu wsparcie, którego potrzebuje.

– Nie podchodź do starszej osoby znienacka. Gdy chcesz coś powiedzieć stań w zasięgu jej wzroku i upewnij się, że jest ona świadoma twojej obecności. Możesz wtedy dotknąć jej ramienia, unieść rękę lub zamachać.

– Gdy nawiążesz kontakt wzrokowy upewnij się, że senior skupia się na tobie, zanim rozpoczniesz rozmowę.

– Podczas rozmowy zachowaj odpowiednią odległość, najlepiej około 1 metra. Senior będzie mógł cię widzieć, dokładnie obserwować ruchy twoich warg, mimikę i gesty, a jednocześnie nie naruszysz jego prywatnej przestrzeni.

– Mów wolno, używaj krótkich zdań i prostych słów. Wymawiaj je bardzo wyraźnie, bez pośpiechu. Umożliwi to seniorowi czytanie z ust.

– Jeśli jest taka potrzeba, mów nieco głośniej. Ton głosu nie powinien być jednak zbyt wysoki czy piskliwy. Unikaj też krzyku. Podniesiony głos może wywołać niepokój lub zdenerwować starszą osobę.

– Jeśli senior słyszy lepiej na jedno ucho staraj się podczas rozmowy stawać właśnie po stronie tego zdrowszego czy sprawniejszego ucha.

– Wykorzystuj mowę ciała. Używaj gestów, mimiki twarzy i komunikacji niewerbalnej. W prostych komunikatach zastąpi to w zupełności słowa. Możesz też wypracować z podopiecznym własne gesty, które ułatwią wam komunikację w powtarzających się sytuacjach.

– Wypróbuj inne sposoby komunikacji, takie jak rysowanie, zapisywanie tego, co chcesz powiedzieć na kartce w notatniku, korzystanie z tabliczek z napisami.

– Zapewnij dobre oświetlenie w pomieszczeniu, w którym przebywasz z podopiecznym. Twoje gesty, mimika i ruchy warg będą dla niego lepiej widoczne. Będzie miał większą szansę zrozumieć, co chcesz mu powiedzieć.

– Zadbaj o to, żeby wokół nie było niepotrzebnego hałasu. Wyłącz radio lub telewizor grające w tle, zamknij okno, jeśli z zewnątrz dobiega hałas uliczny. Dzięki temu niedosłyszący senior będzie mógł lepiej skupić się na tym, co chcesz mu przekazać.

– Daj osobie starszej czas na zebranie myśli i odpowiedź. Nie pospieszaj jej, nie przerywaj w trakcie wypowiedzi, nie odpowiadaj za nią. Takie zachowanie może zawstydzić seniora i wywołać irytację.

– Zachowaj cierpliwość. Jeśli trzeba powtórz kilka razy komunikat, by twój podopieczny go zrozumiał. Możesz pomóc sobie pisząc tekst na kartce lub korzystając z gotowych tabliczek z napisami.

– Jeśli nie rozumiesz co mówi, nie wahaj się prosić o powtórzenie lub wyjaśnienie. Użyj innych słów lub przykładów, aby ułatwić zrozumienie.

– Może się zdarzyć, że odpowiedź lub reakcja osoby starszej nie jest adekwatna do twojego pytania czy prośby. Być może źle usłyszała, co mówisz. Zachowaj wtedy powagę, nie śmiej się z niej i nie zawstydzaj. Wyjaśnij spokojnie pomyłkę.

Komunikując się z niedosłyszącym seniorem bądź empatycznym i wyrozumiałym słuchaczem. Staraj się zrozumieć frustrację i trudności, z jakimi może się mierzyć. Jeśli słuch zaczął mu się pogarszać niedawno będzie potrzebował trochę czasu na adaptację do nowej sytuacji.

 

Dodatkowe wsparcie w opiece nad niedosłyszącym seniorem

Ustalenie odpowiedniego sposobu komunikacji z osobą starszą niedosłyszącą jest kluczowe. Na co jeszcze powinna zwrócić uwagę opiekunka, której podopieczny ma problemy ze słuchem?

Niedosłyszący senior powinien unikać hałasu. Gdy wychodzimy z nim na spacer omijajmy miejsca hałaśliwe i zatłoczone. Mogą one utrudniać komunikację i sprawiać dodatkowy dyskomfort. Dobrym wyborem jest cichy park położony z dala od zgiełku ulic. Spokojne chwile spędzone w otoczeniu natury nie tylko są najlepszym sposobem na relaks, ale odciążą też zmysł słuchu seniora.

Ważne jest również, by zachęcać seniora do regularnych badań słuchu. Lekarz powinien ocenić, czy przyczyną pogarszającego się słuchu jest starzenie się organizmu, czy może jest to objaw poważnej choroby.

Być może lekarz zaleci, by nasz podopieczny nosił aparat słuchowy. W dzisiejszych czasach takie aparaty mają niewielkie rozmiary i ich noszenie nie powinno sprawiać dyskomfortu osobie starszej. Mimo to niedosłyszący senior może bronić się przed korzystaniem z nowego sprzętu, buntować się, odczuwać złość. Naszą rolą jest udzielenie wsparcia emocjonalnego i cierpliwe przekonanie go, że taki aparat bardzo mu pomoże. W atmosferze zrozumienia i serdeczności wprowadzenie niezbędnych zmian będzie o wiele łatwiejsze. Gdy senior zdecyduje się na aparat dopilnujmy, by go zakładał i by sprzęt prawidłowo działał.

 

Opieka nad osobą starszą niedosłyszącą wymaga delikatności, empatii i cierpliwości. Stosując opisane wyżej zasady komunikacji, tworząc przyjazne otoczenie i udzielając wsparcia emocjonalnego możemy znacząco poprawić jakość życia niedosłyszących seniorów.

 

Photo: © Africa Studio – stock.adobe.com

 

Marzec i kwiecień to czas dużych zmian w przyrodzie. Kończy się okres zimy i zaczyna wiosna. Każdy z nas czeka na dłuższe i cieplejsze dni, kiedy będzie można wyjść na spokojny spacer, wypatrywać pierwszych kwiatów i zielonych liści.

Zachodzące w tym czasie zmiany warunków pogodowych – między innymi temperatury oraz ciśnienia atmosferycznego – często mają jednak negatywny wpływ na samopoczucie i zdrowie osób słabszych. W tej grupie są też osoby starsze, zwłaszcza te, które cierpią na choroby związane z sercem czy nadciśnieniem.

Jakie są objawy przesilenia wiosennego u seniorów? Jak opiekunka osoby starszej może zadbać o dobre samopoczucie swojego podopiecznego, zarówno w sensie fizycznym, jak i psychicznym?

 

Przesilenie wiosenne u seniorów – objawy

Wiosenne zmęczenie może odczuwać każdy człowiek. Seniorzy, ze względu na swój wiek jak i choroby, mogą jednak zmagać się z nim nieco dłużej, nawet przez kilka tygodni.

Charakterystyczne objawy przesilenia u osób starszych to:

• nadmierna senność,
• ciągłe zmęczenie,
• zdenerwowanie, drażliwość, zmienność nastroju,
• zmniejszenie odporności na stres,
• bóle głowy,
• ból mięśni i stawów,
• problemy ze skupieniem i koncentracją,
• apatia i brak motywacji do działania.

Zmęczenie i złe samopoczucie mogą prowadzić do ogólnego osłabienia organizmu, a co za tym idzie również obniżenia jego odporności. Osoba starsza staje się bardziej podatna na infekcje, które mogą prowadzić do poważniejszych stanów chorobowych.

Na szczęście z wiosennym zmęczeniem u seniorów możemy skutecznie walczyć i na wiele sposobów wspomagać swojego podopiecznego.

 

Ruch na świeżym powietrzu

Dobrym sposobem na walkę z objawami wiosennego zmęczenia jest ruch.

Wczesną wiosną pogoda może być bardzo zmienna i nie zawsze zachęcać do aktywności na świeżym powietrzu. Wykorzystajmy jednak każdy słoneczny dzień, by nasz podopieczny zażywał ruchu na zewnątrz. Wystarczy nieśpieszny, spokojny spacer do pobliskiego parku. Świeże, rześkie powietrze dotleni organizm i będzie miało zbawienny wpływ na kondycję seniora. Pozytywnie wpłynie na pracę układu krążenia i oddechowego, pomoże uregulować poziom ciśnienia tętniczego, wzmocni odporność oraz pobudzi wydzielanie endorfiny i serotoniny, nazywanych potocznie hormonami szczęścia.

Dodatkowo promienie wiosennego słońca padające na skórę sprawią, że w organizmie osoby starszej będzie wytwarzana witamina D. W korzystny sposób wpływa ona na odporność oraz przyswajanie wapnia.

Jeśli nie ma przeciwwskazań zdrowotnych warto zachęcać seniora do większej aktywności fizycznej, np. nordic walking czy jazdy rowerem, które pomogą utrzymać sprawność mięśni i stawów.

Za każdym razem, gdy wychodzimy z osobą starszą na zewnątrz dopilnujmy, by była ubrana odpowiednio do pogody i panującej danego dnia temperatury.

Jeśli zdrowie seniora nie pozwala na spacery, ani na większą aktywność ruchową na zewnątrz dobrym pomysłem jest spędzanie wolnego czasu na nasłonecznionym balkonie czy tarasie.

 

Wiosenna dieta dla seniora

Zimowa dieta niekoniecznie dobrze wpływa na organizm seniora. Ponieważ świeże warzywa i owoce są wtedy trudniej dostępne osoba starsza może borykać się z różnego rodzaju niedoborami. Nieraz warto, jeśli lekarz tak zaleci, uzupełnić potrzebne składniki odpowiednimi dla seniora suplementami. Dotyczy to zwłaszcza witaminy D. Zimą, gdy brakuje słońca, jest ona gorzej wytwarzana przez organizm, a ma duże znaczenie nie tylko z punktu widzenia odporności, ale także zdrowych kości.

Wraz z nadejściem wiosny pojawiają się nowalijki, czyli młode warzywa, takie jak sałata, pomidory, rzodkiewki, ogórki, marchewka, szczypiorek, cebula dymka, natka pietruszki czy rzeżucha. Jeśli pochodzą z zaufanego źródła i nie były nadmiernie pryskane warto włączyć je do diety seniora. Zawierają nie tylko dużo witamin i mikroelementów, ale także błonnik. Jeżeli senior nie może spożywać ich na surowo najlepiej gotować je na parze. Jest to sposób obróbki termicznej, który w najmniejszym stopniu pozbawia je składników odżywczych. Warzywa i owoce można podawać również w formie przecierów, soków czy zup.

W pierwszych tygodniach wiosny, kiedy pogoda jest zmienna i łatwo o infekcje, trzeba poprzez dietę zadbać o układ odpornościowy seniora. Ważne są tu kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6. Można je znaleźć w tłustych rybach morskich, jak śledź i łosoś. Ryby zawierają ponadto kwas foliowy, magnez, miedź, fosfor, witaminy B. Wpływają one na lepszy nastrój i pamięć, zapobiegają chorobom nowotworowym, poprawiają wzrok i kondycję skóry.

Na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego ma też duży wpływ witamina C. Znajdziemy ją w dużych ilościach np. w papryce, zwłaszcza żółtej, a także w kiszonkach, cytrusach, owocach jagodowych, pomidorach, dzikiej róży, aronii czy zielonych warzywach, jak szpinak i brukselka. Dużo witaminy C zawiera również natka pietruszki.

Na wiosnę warto podsunąć też naszemu podopiecznemu orzechy. Choć mają dużo kalorii są jednocześnie doskonałym źródłem witaminy E, która wspomaga redukcję cholesterolu. Zawierają też nienasycone kwasy tłuszczowe, które działając przeciwzakrzepowo pozytywnie wpływają na naczynia krwionośne. Orzechy przyczyniają się też do lepszego funkcjonowania mózgu, poprawiają koncentrację i pamięć.

Oprócz tego w wiosennym jadłospisie osoby starszej należy uwzględnić m.in. zdrowe tłuszcze roślinne, chudy drób, nabiał dobrej jakości, pieczywo pełnoziarniste, kasze i razowe makarony.

Przygotowując posiłki dla seniora oczywiście pamiętajmy, by były one dostosowane do jego stanu zdrowia, czyli konkretnych dolegliwości, np. cukrzycy, niewydolności nerek, chorej wątroby itp.

 

Odpowiednie nawodnienie organizmu

W chłodniejszych miesiącach osoby starsze często zapominają o piciu odpowiedniej ilości wody lub innych napojów. Niedostateczne nawodnienie organizmu może wzmagać odczuwane w czasie przesilenia wiosennego pogorszenie samopoczucia, uczucie zmęczenia i senności. Dlatego tak ważne jest, żeby senior spożywał odpowiednią dla niego ilość płynów – dziennie to około 1,5 do 2 litrów.

Najlepsza jest niegazowana woda mineralna. Można dodawać do niej plasterki owoców lub warzyw, na przykład cytryny, ogórka czy pomarańczy. Dobrym wyborem są herbatki i napary ziołowe, np. z mięty czy szałwii. Warto też sięgnąć po świeżo wyciskane, rozrzedzone wodą soki owocowe lub warzywne czy słaby kompot.

Z diety seniora powinniśmy wykluczyć za to napoje alkoholowe, ograniczyć mocną kawę i mocną, czarną herbatę. Unikajmy też napojów gazowanych. Pochodzący z nich dwutlenek węgla, poprzez drażnienie zakończeń nerwowych w ścianie żołądka, hamuje uczucie pragnienia.

Opiekun lub opiekunka osoby starszej powinni często przypominać podopiecznemu o konieczności przyjmowania płynów. Niech ulubione napoje będą w łatwo dostępnym miejscu, pod ręką i na widoku, umieszczone w małych butelkach lub kubkach.

 

Zdrowy i spokojny sen

Okres przesilenia wiosennego i wczesna wiosna to czas, kiedy trzeba zwrócić szczególną uwagę na regenerację organizmu osoby starszej. Niezbędny jest do tego głęboki, całonocny i nieprzerwany sen. Co możemy zrobić, by o to zadbać?

Kolację nasz podopieczny powinien zjeść około trzech godzin przed pójściem do łóżka. Nie należy wtedy podawać ciężkostrawnych potraw, kawy i mocnej herbaty. Dzięki temu w czasie nocnego wypoczynku trawienie będzie prawidłowe. Trzeba też dobrze przygotować pokój do spania. Sypialnia osoby starszej powinna być wywietrzona. Nie może być w niej zbyt ciepło, bo to utrudnia zasypianie i może sprzyjać budzeniu się w nocy. Jeżeli mimo tego senior ma problemy z zaśnięciem, warto podać mu uspokajającą, ziołową herbatkę.

 

Zajęcia aktywizujące dla seniora

Przesileniu wiosennemu mogą towarzyszyć rozdrażnienie, zdenerwowanie, zły nastrój, a nawet stany depresyjne. Dlatego opiekunka osoby starszej powinna w tym czasie zadbać również o psychikę swojego podopiecznego. Najpierw dobrze jest dowiedzieć się, co sprawia seniorowi radość i co lubi robić. Później stworzyć warunki i zachęcać do ulubionych zajęć. Najlepiej, by były to czynności kreatywne, wymagające intelektualnego zaangażowania, mobilizujące mózg do pracy i pobudzające emocjonalnie.

Jeśli stan zdrowia to umożliwia, dobrze by podopieczny mógł spotykać się ze znajomymi i miał dostęp do rozrywek kulturalnych.

Przeczytaj też: Jak dbać o pamięć i sprawny umysł seniora?

 

Przesilenie wiosenne jest etapem przejściowym. Towarzyszące mu zmęczenie po najwyżej paru tygodniach powinno minąć. Opiekunka osoby starszej powinna jednak obserwować swojego podopiecznego. Jeżeli typowe objawy trwają zbyt długo lub się nasilają powinniśmy skontaktować się z lekarzem. Mogą być niestety wynikiem innych, poważniejszych dolegliwości.

 

Photo: © Syda Productions – stock.adobe.com

 

Każda opiekunka osoby starszej spotkała się pewnie z sytuacją, gdy podopieczny skarży się na ciągłe uczucie zimna, mimo że temperatura w domu jest wysoka. Dodatkowy sweter, czy otulenie się kocem często nie pomaga i uczucie zimna u osoby starszej nie mija.

Jakie są przyczyny częstego uczucia zimna u seniorów oraz jak sobie z tym radzić?

 

Uczucie zimna u seniorów – przyczyny

Istnieje wiele powodów, dla których osoby starsze odczuwają zimno, nawet gdy przebywają w temperaturze pokojowej. Pierwszą i naturalną przyczyną jest po prostu podeszły wiek i fizjologiczne zmiany, które zachodzą w organizmie wraz z upływem lat. Dodatkowo do większej wrażliwości na zimno mogą się przyczynić choroby, na które cierpi nasz podopieczny.

 

Zaburzona termoregulacja

Termoregulacja to proces, który pozwala organizmowi na utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała. Zwykle mieści się ona w przedziale 36-37 stopni.

Ośrodek termoregulacji znajduje się w mózgu, w podwzgórzu. Steruje on procesami odpowiedzialnymi za generowanie ciepła przez mięśnie i wątrobę, oraz za odprowadzanie ciepła poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych w skórze i pocenie się. Sygnał o tym, że jest za ciepło lub za zimno przekazują do podwzgórza tzw. receptory ciepła rozsiane na naszej skórze. Z wiekiem ich ilość w naturalny sposób spada, dlatego senior gorzej znosi zarówno upały, jak i mrozy.

 

Zmiany w mięśniach i tkance tłuszczowej

U osób w podeszłym wieku zmniejsza się masa mięśniowa i dochodzi do utraty podskórnej tkanki tłuszczowej. Im bardziej ten proces jest nasilony, tym większy problem ma organizm z utrzymaniem odpowiedniej ciepłoty ciała.

 

Słabe krążenie krwi

Organizm człowieka do ogrzewania wykorzystuje m.in. przyśpieszenie krążenia krwi. Wraz z wiekiem naczynia krwionośne tracą jednak swoją elastyczność. Do zmian tych dołączają częste w wieku podeszłym choroby sercowo-naczyniowe, takie jak niewydolność serca, miażdżyca tętnic obwodowych lub choroba wieńcowa. To wszystko sprawia, że układ krążenia starszej osoby nie działa prawidłowo. Stąd też zimne dłonie, stopy, ramiona i nogi.

 

Anemia

Ciągłe uczucie zimna u osoby starszej może świadczyć o anemii, zwanej też niedokrwistością. Przy tej chorobie organizm wytwarza zbyt małą ilość czerwonych krwinek, które przenoszą cząsteczki tlenu do wszystkich tkanek organizmu. Krew z niską zawartością czerwonych krwinek nie jest w stanie należycie dotlenić mięśni i narządów. Niedotlenienie komórek daje objawy w postaci uczucia zimna.

 

Choroby nerek

Niewydolność nerek prowadzi bezpośrednio do zmniejszenia liczby czerwonych krwinek i zwiększa ryzyko wystąpienia niedokrwistości. Jeśli nasz podopieczny ma problem z nerkami jednym z objawów może być właśnie uczucie dojmującego zimna.

 

Niedoczynność tarczycy

Większy chłód mogą odczuwać seniorzy cierpiący na niedoczynność tarczycy. Tarczyca to gruczoł położony pod tchawicą. Odpowiada za produkcję, magazynowanie i wydzielanie hormonów, które pomagają regulować metabolizm i temperaturę. Gdy tarczyca osoby starszej produkuje zbyt małą ilość hormonów organizm ma problem z utrzymaniem właściwej temperatury ciała i seniorowi jest zimno.

 

Cukrzyca

Źle kontrolowana cukrzyca może powodować postępujące uszkodzenie wielu narządów, np. nerek, układu krążenia czy nerwów. Jeśli u naszego podopiecznego wystąpiły powikłania cukrzycowe mogą one prowadzić do nadwrażliwości na chłód lub nietolerancji zimna.

 

Niedobór snu

Jeśli nasz podopieczny sypia zbyt krótko, bądź ma problemy z dobrą jakością snu, może odczuwać chłód. Niedostateczny odpoczynek zaburza proces płynnego przepływu krwi w całym ciele. Ciepło „ucieka” ze stóp oraz dłoni do centrum ciała i senior będzie odczuwał w nich chłód. Problemy ze snem mają też negatywny wpływ na układ nerwowy i procesy związane z termoregulacją temperatury ciała. Obniżają też metabolizm, co prowadzi do wytwarzania mniejszych ilości ciepła.

 

Niedobory żywieniowe

Jeśli osoba starsza, którą mamy się zaopiekować, jadła do tej pory nieregularne posiłki niskiej jakości, ubogie w witaminy i minerały mogło dojść u niej do niedoborów żywieniowych. W takiej sytuacji organizm nie ma z czego wytworzyć dostatecznej ilości energii, która pozwoliłaby utrzymać prawidłowy poziom ciepłoty ciała.

 

Odwodnienie organizmu

Jeśli osoba starsza odczuwa ciągły chłód może to świadczyć również o odwodnieniu. Organizm człowieka w około 60%-70% składa się z wody, która ma duży wpływ na regulowanie temperatury ciała. Jeśli człowiek jest odpowiednio nawodniony, jego ciało będzie zatrzymywać ciepło i powoli je uwalniać, utrzymując tym samym optymalną temperaturę.

 

Leki i ich wpływ na uczucie zimna u osoby starszej

Większe odczuwanie zimna może być efektem ubocznym zażywania przez naszego podopiecznego niektórych leków. Takie skutki mogą wywoływać np. beta-blokery stosowane w zaburzeniach sercowo-naczyniowych. Podobne działanie mają też blokery kanału wapniowego, które hamują napływ wapnia do komórek. Znajdziemy je w lekach stosowanych przy chorobie wieńcowej, nadciśnieniu, czy zaburzeniu rytmu serca.

Jeśli objaw ten będzie się nasilał lub sprawiał mocny dyskomfort, warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Specjalista rozważy zmianę leków na inne lub zastanowi się nad koniecznością stosowania preparatu.

 

Jak chronić seniora przed wychłodzeniem?

Opiekując się osobą starszą, która skarży się na uczucie zimna, musimy zadbać, by naszemu podopiecznemu zawsze było ciepło i by w odpowiedni sposób rozgrzać jego organizm. Jak to zrobić?

 

Optymalna temperatura w domu

Zadbajmy o odpowiednią temperaturę w pomieszczeniach, w których przebywa senior. Nie powinniśmy ich jednak przegrzewać. Optymalna temperatura wynosi ok. 20-22 stopni C. W sezonie jesienno-zimowym warto zadbać o uszczelnienie drzwi i okien, dzięki czemu ciepło nie będzie uciekać.

 

Ciepłe ubranie

Gdy senior przebywa w domu powinien być ubrany nieco cieplej, niż my. Można założyć mu dodatkowy sweter lub cieplejszą kamizelkę, a także ciepłe, grube skarpety. Zadbajmy też o to, by miał w pobliżu koc.

Gdy w zimne dni wychodzimy na zewnątrz pamiętajmy, by ubranie odpowiednio chroniło naszego podopiecznego przed wiatrem i chłodem, ale także przed przegrzaniem skóry. Najlepiej ubrać go na „cebulkę” Jesienią i zimą pod spód najlepiej sprawdzą się ubrania wełniane, które zapewniają ciepło, a jednocześnie pochłaniają wilgoć, zapobiegając poceniu się. Na wierzch przyda się ocieplana kurtka, szalik, wełniane rękawiczki i obowiązkowo czapka. Przez głowę ucieka najwięcej ciepła. Równie ważne jest odpowiednie obuwie – ocieplane, nieprzemakalne, z grubą, antypoślizgową podeszwą.

 

Aktywność fizyczna

Ruch pobudza krążenie i metabolizm. Rozgrzewa tym samym organizm i zapobiega jego wychłodzeniu. Jeśli osoba starsza jest w miarę sprawna nie powinna rezygnować z aktywności fizycznej, nawet w okresie jesienno-zimowym.

Najprostszą i najbardziej powszechną aktywnością jest zwyczajny spacer. Zachęcajmy naszego podopiecznego, aby wychodził z domu nawet w chłodniejsze dni. Oczywiście przypilnujmy, by był odpowiednio do pogody ubrany.

Zanim wyjdziemy na spacer warto, by senior zjadł pełnowartościowy posiłek. Po spacerze możemy przykryć naszego podopiecznego ciepłym, przytulnym kocem, a następnie podać mu rozgrzewającą herbatę lub kakao.

 

Dieta na rozgrzanie

W utrzymaniu temperatury ciała u osoby starszej bardzo pomocne są zdrowe, rozgrzewające posiłki, bazujące głównie na warzywach oraz na bogatych w składniki mineralne kaszach i pełnoziarnistych płatkach. Możemy przyrządzać je seniorowi zarówno na obiad, jak i śniadanie czy kolację.

Na obiad doskonale sprawdzą się rozgrzewające zupy na mięsnym wywarze, na przykład długo gotowany rosół, który jest lekkostrawny. Można również wykorzystać dynię, brokuły, kalafiora, paprykę, warzywa korzenne i przygotować z nich pyszne zupy kremy.

Rozgrzewająco na organizm działają też niektóre przyprawy, jak tymianek, kminek czy chrzan.

Dbając o ciepłe posiłki pamiętajmy, że są produkty, które ochładzają organizm. Należą do nich różnego rodzaju sery, jogurty czy owoce cytrusowe, takie jak cytryny, pomarańcze, grejpfruty. Organizm chłodzą również słodycze – ciastka, czekolada i batoniki. Powinniśmy zrezygnować też z mąki pszennej i białego cukru.

 

Nawadnianie organizmu

Pamiętajmy, by senior pił przynajmniej 2 litry wody dziennie, aby uniknąć odwodnienia. W przeciwnym razie może pojawić się problem z termoregulacją organizmu. By dodatkowo ograniczyć uczucie chłodu polecamy rozgrzewające napoje – herbatę z cytryną i miodem, herbatę z dodatkiem soku z malin czy kakao z cynamonem. Doskonale sprawdzą się także ziołowe napary z rumianku, lipy, dzikiej róży albo herbatki owocowe.

 

„Babciny” sposób na rozgrzanie

Aby rozgrzać organizm warto sięgnąć od czasu do czasu po popularną, ludową metodę znaną już naszym babciom, czyli moczenie nóg w gorącej wodzie. Wystarczy przygotować większą miskę i wlać do niej gorącą wodę. Zwróćmy uwagę, by jej temperatura nie była zbyt wysoka. Woda powinna zakrywać stopy przynajmniej do poziomu kostek. Można do niej dodać sól kamienną, która pobudza krążenie krwi, zioła (miętę, rumianek, lawendę) czy kilka kropel olejku roślinnego. Kąpiel stóp powinna trwać 20 minut. Później trzeba dokładnie wytrzeć stopy seniora. Można je też natrzeć olejkiem albo maściami rozgrzewającymi: maścią końską lub kamforową.

Choć moczenie nóg w gorącej wodzie jest na ogół bezpieczne upewnijmy się jednak, że nie ma żadnych przeciwwskazań u naszego podopiecznego. Są to np. pękające naczynka, stany zapalne, rany i uszkodzenia skóry w obrębie stóp.

 

Wychłodzenie to niebezpieczny objaw, który może prowadzić do poważnych problemów. Jeśli domowe sposoby na rozgrzanie organizmu nie pomogą, jeśli nasz podopieczny ciągle skarży się na uczucie zimna, jeśli ma lodowate ręce i nogi – należy skonsultować się z lekarzem. Może to być oznaka poważniejszej choroby.

 

Photo: © luciano – stock.adobe.com

 

Pielęgnacja osoby starszej to jeden z podstawowych obowiązków opiekunki. Utrzymanie odpowiedniej higieny ciała nie tylko przyczynia się do dobrego samopoczucia i osobistego komfortu seniora. To też kwestia jego zdrowia. Przy braku odpowiedniej higieny zwiększa się ryzyko rozwoju chorób skóry, pojawienia się odparzeń, otarć i innych zakażeń.

Często zdarza się jednak, że nasz podopieczny wykazuje dużą niechęć do regularnej higieny osobistej i kąpieli. Jakie są tego przyczyny? Jak sobie radzić w takich sytuacjach? Jak zachęcić osobę starszą do higieny?

 

Dlaczego senior nie chce się myć?

Aby skutecznie zachęcić seniora do kąpieli trzeba najpierw poznać przyczynę takiego zachowania. Dlaczego nie ma ochoty na codzienną higienę? Dlaczego nie kąpie się regularnie i/lub nie zmienia ubrania? Do najczęstszych należą:

• skrępowanie i wstyd – potrzeba rozebrania się przed opiekunką do naga i konieczność pomocy obcej osoby w czynnościach higienicznych, które są przecież wyjątkowo intymne, może wywoływać u seniora duży stres, którego chciałby uniknąć,
• lęk przed bólem i upadkiem – problemy zdrowotne, mniejsza sprawność i kłopoty z poruszaniem się mogą wywoływać u osoby starszej dyskomfort lub ból w momencie, gdy ma się rozbierać, wejść do wanny, czy wytrzeć ręcznikiem,
• depresja i brak motywacji do higieny – samotność, zamknięcie w czterech ścianach, brak kontaktu ze światem zewnętrznym prowadzą do zobojętnienia i braku starań o swój wygląd i higienę ciała,
• demencja i zapominanie o czynnościach higienicznych – słabsza pamięć lub choroba otępienna powodują, że senior zapomina o czynnościach higienicznych, czasem nawet o tym, jak je wykonywać w sensie technicznym,
• lęk przed zimnem – osoby starsze bardziej dotkliwie niż osoby młode odczuwają zimno i szybciej się wychładzają, dlatego rozbieranie się do kąpieli czy wychodzenie z ciepłej wody w wannie może kojarzyć się im z nieprzyjemnym odczuciem zimna i dreszczy na całym ciele.

Więcej o przyczynach niechęci seniora do mycia się przeczytasz w naszym artykule: Dlaczego senior nie chce się myć?

Poznanie przyczyny niechęci seniora do mycia się to połowa sukcesu. Aby przekonać osobę starszą do kąpieli może wtedy wystarczyć szczera rozmowa. W innych przypadkach trzeba będzie zastosować pewne sztuczki i wybiegi.

W każdej sytuacji trzeba jednak zadbać o to, by podczas kąpieli czy mycia nasz podopieczny czuł się komfortowo. Jak to zrobić? Oto kilka wskazówek dla opiekunów i opiekunek osób starszych.

 

Ustal codzienną rutynę

Osoba starsza potrzebuje powtarzalnego rytmu dnia. Warto więc przygotować harmonogram, w którym czynności, takie jak spożywanie posiłków, poobiednia drzemka, spacer, a także kąpiel będą zawsze odbywały się w tym samym czasie i w tej samej kolejności. Rutyna zmniejsza ogólny stres i niepokój seniorów. Gdy senior wie, co się będzie działo czuje się bezpieczniej i łatwiej będzie go namówić do czynności higienicznych. Ważne jest to zwłaszcza u osób starszych cierpiących na demencję, które najlepiej funkcjonują w oparciu o ułożony i z góry znany, przewidywalny plan.

 

Zadbaj o przyjazne warunki w łazience

Łazienka powinna kojarzyć się seniorowi z miejscem bezpiecznym, a kąpiel z czymś przyjemnym. O przyjazne dla seniora warunki w łazience można zadbać na wiele sposobów.

Odpowiednia temperatura

Osoby starsze mają mniejszą odporność na zimno. Moment wychodzenia z kąpieli może im się kojarzyć z zimnymi dreszczami na całym ciele. Dobrze jest więc zadbać o to, by temperatura w łazience była odpowiednio wysoka. Można podkręcić kaloryfer na wyższy stopień lub dogrzać ją dodatkowym grzejnikiem.

Równie ważne jest zadbanie o temperaturę wody – nie może być ani za gorąca, ani za zimna. Przed przystąpieniem do mycia pozwólmy podopiecznemu sprawdzić, czy woda jest dla niego odpowiednia.

By podnieść komfort seniora dodatkowo można również dogrzać ręcznik, piżamę i łóżko.

Akcesoria ułatwiające czynności higieniczne

Jeśli nasz podopieczny jest na tyle sprawny, że może się samodzielnie umyć, warto wprowadzić w łazience pewne udogodnienia, aby mu to ułatwić. Jeśli w bezpieczny sposób będzie mógł skorzystać np. z prysznica i nie będzie obawiał się poślizgnięcia – łatwiej będzie nam zachęcić go do kąpieli.

Na rynku istnieje wiele akcesoriów, które zostały specjalnie zaprojektowane po to, aby ułatwić wykonywanie czynności higienicznych u seniora. Są to m.in.:

• krzesełko pod prysznic – pomoże seniorowi. który ma trudności z utrzymaniem pionowej pozycji ciała lub szybko się męczy,
• ławka wannowa – ułatwia wchodzenie i wychodzenie, a także mycie poszczególnych części ciała,
• poręcze i uchwyty – zamontowane obok wanny, prysznica i przy toalecie stanowią pewny punkt podparcia, umożliwiają bezpieczne wychodzenie spod prysznica i wanny oraz siadanie na sedesie,
• maty lub dywaniki antypoślizgowe – położone na podłodze zapobiegają upadkom.

Dobrym rozwiązaniem jest też zastąpienie wanny prysznicem, najlepiej bez brodzika, co ułatwia wejście i wyjście.

Odpowiednie kosmetyki dla seniora

Skóra u osób starszych jest bardzo delikatna, wrażliwa na ucisk i pocieranie. Dodatkowo jest na niej wiele fałdek i załamań. Dlatego zwróćmy uwagę, jakich kosmetyków używamy do mycia seniora. Wybierajmy takie, które są delikatne dla skóry, nie podrażniają jej i nie szczypią w oczy. Nie powinny też pienić się zbyt intensywnie, żeby było łatwo je spłukać. Piana, której nie spłuczemy ze skóry lub włosów może powodować podrażnienia i nieprzyjemne swędzenie.

Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie specjalistycznych produktów pielęgnacyjnych polecanych dla osób starszych. Delikatnie oczyszczają, głęboko nawilżają i chronią skórę przed podrażnieniami. Można używać też delikatne preparaty przeznaczone dla dzieci, np. szampon do włosów dla niemowląt czy mydło w płynie.

Po umyciu ciało seniora należy dokładnie osuszyć, a fałdki skóry i załamania smarować tłustymi kremami bez barwników, zawierającymi d-pantenol lub alantoinę.

Technika mycia

Aby senior podczas kąpieli czuł się komfortowo zwróćmy również uwagę na technikę mycia. Być może nasz podopieczny zamiast prysznica i lejącej się na niego wody woli umyć się przy użyciu gąbki.

Jeśli sami myjemy naszego podopiecznego zwróćmy uwagę na to, jak reaguje on na nasz dotyk. U niektórych seniorów dotyk czy bezpośredni kontakt z ciałem obcej osoby może wywoływać poczucie braku bezpieczeństwa oraz przekroczenia ich strefy prywatności i intymności. Warto wtedy rozważyć użycie rękawiczek jednorazowych.

Ułatwienia dla osób z demencją

Osoby z demencją mogą odczuwać dyskomfort związany z nadmiarem przedmiotów w łazience. Schowajmy więc wszystko, co jest niepotrzebne i rozprasza seniora. Pozostałe przedmioty zostawiajmy zawsze w tym samym miejscu, żeby ułatwić osobie starszej korzystanie z nich. Kosmetyki powinny być też przechowywane w stabilnych opakowaniach, z wyraźnymi napisami lub rysunkami wskazującymi na to, do czego służą.

 

Spokój i pozytywne zachęty

Opiekując się osobą starszą w każdej sytuacji powinniśmy zachować spokój i cierpliwość. Również zachęcając ją do kąpieli. Mycie powinno kojarzyć się seniorowi z czymś przyjemnym i pożytecznym. Dlatego nie wolno nam zmuszać go do czynności higienicznych. Nie można popędzać go do łazienki, mówić podniesionym głosem, używać tonu rozkazującego czy kłócić się.

Starajmy się za to dużo uśmiechać, używać wyłącznie miłego, raczej niskiego tonu głosu, a jednocześnie mówić krótko, w sposób jasny i prosty. Nie wdawajmy się w długie dyskusje i tłumaczenia. Nie pozwólmy na wyprowadzenie nas z równowagi.

Uszanujmy też obawy seniora. Jeśli nasz podopieczny cierpi np. na demencję i boi się obcych, którzy mogliby podglądać go w łazience potraktujmy to poważnie. Razem sprawdźmy, czy w pobliżu nie ma na pewno nikogo obcego. Zapewnijmy, że będziemy pilnować, by nikt taki się tu nie pojawił.

W przypadku wielu osób starszych dobrze sprawdzą się motywujące obietnice, które nawet możemy nazwać lekkim przekupstwem. By zachęcić seniora do kąpieli porozmawiajmy o czymś przyjemnym, co zrobimy później, np. „wypijemy ciepłą herbatkę”, „zjemy pyszny deser”, „obejrzymy ulubiony serial”.

Inną „sztuczką”, która pomoże nam zachęcić seniora do kąpieli może być odwołanie się do osoby, która jest jego autorytetem. Często jest nią lekarz, z którym senior kontaktuje się podczas regularnych wizyt kontrolnych. Poprośmy go, by przy okazji takiej wizyty wyraźnie zalecił naszemu podopiecznemu regularne mycie się. Przypominajmy później seniorowi sugestie i wskazówki lekarza.

Jeszcze jednym sposobem zachęty do umycia się może być jakaś szczególna okazja, która ma się wydarzyć. Wykorzystajmy ją jako pretekst do kąpieli. Może to być np. wyjście na niedzielną mszę w kościele, wizyta kogoś z rodziny (dzieci, wnuków), czy nawet wyjście na spacer, spotkanie się ze znajomą, znajomym.

Jeżeli nasze starania nie przyniosą sukcesu i spotkamy się z gwałtownym oporem podopiecznego odczekajmy trochę i spróbujmy później. Zmuszanie na siłę do wykonywania czynności higienicznych mogłoby doprowadzić do powstania wtórnej traumy i zwiększyć tylko lęk
u seniora.

 

Pobudzanie do aktywności

Gdy uda nam się zachęcić seniora do kąpieli pamiętajmy, by przez cały czas czuł on komfort psychiczny.

Jeżeli osoba starsza jest w miarę samodzielna pozwólmy, aby maksymalnie dużo czynności związanych z myciem wykonała sama. Nawet jeśli taka kąpiel będzie trwała dłużej nie wyręczajmy jej na siłę. Pozwoli to zachować jej więcej intymności i nie będzie odczuwać wstydu i skrępowania.

Jeżeli nasz podopieczny wymaga pomocy zacznijmy od wsparcia podczas drobnych czynności. Możemy podać mu gąbkę, butelkę z szamponem, mydło i pokazać na sobie gestami, jak należy z nich korzystać i które części ciała umyć. Jeśli sami musimy te czynności wykonać informujmy, co będziemy robić po kolei – „Teraz nałożę szampon na głowę”, „Teraz umyjemy rękę, nogę”, „Teraz umyjemy twarz”, „Teraz wezmę prysznic i spłuczemy mydło z ciała”, „A teraz wychodzimy już z wanny, spod prysznica, wytrzemy się ręcznikiem i zaraz będzie nam ciepło”.

 

Aby poradzić sobie z niechęcią do mycia się u seniora w pierwszej kolejności musimy poznać jej przyczynę. Następnie uspokoić obawy seniora, wyeliminować wszystkie sytuacje, w których mógłby on odczuwać lęk, wstyd czy skrępowanie. Dużą pomocą może być odpowiednia organizacja dnia i przyjazne warunki w łazience. W każdym momencie musi nam też towarzyszyć empatia oraz dużo cierpliwości.

 

Photo: © Rawf8 – stock.adobe.com

 

Mycie to codzienna czynność, która jest niezbędna dla utrzymania zdrowia i higieny. Niestety, dla osób starszych, które mogą cierpieć na różnego rodzaju ograniczenia fizyczne lub psychiczne, mycie może stać się trudnym i nieprzyjemnym zadaniem. Dlatego opiekując się seniorami często możemy spotkać się z ich niechęcią do regularnej higieny osobistej i kąpieli. Jakie są jej najczęstsze powody?

 

Jak często senior powinien się kąpać?

Czy osoba starsza, która pozostaje pod naszą opieką, potrzebuje codziennej kąpieli?

Wiele zależy tu od potliwości seniora oraz od pory roku. Codzienna kąpiel jest wskazana w gorące letnie dni, a także wtedy, gdy senior uprawia jakąś aktywność fizyczną.  W większości przypadków jednak dla zachowania odpowiedniego stanu higieny wystarczy kąpiel lub prysznic raz, bądź dwa razy w tygodniu. W pozostałe dni można ograniczyć się do obmywania gąbką konkretnych części ciała, takich jak pachy, pachwiny, strefy intymne czy stopy, co pozwoli zminimalizować nieprzyjemny zapach.

Niektórzy seniorzy z powodów medycznych mogą jednak wymagać kąpieli częściej niż inni. Dotyczy to na przykład seniorów mających problemy z nietrzymaniem moczu i kału, korzystających z podkładów czy pieluch. Również u osób w początkowej fazie demencji warto wprowadzić kąpiel jako stały punkt w codziennej rutynie. W późniejszych stadiach choroby osoby te często odczuwają lęk przed wodą. Wczesne przyzwyczajenie podopiecznego do mycia i zabiegów higienicznych może pomóc w opiece nad nim.

 

Kiedy senior nie chce się myć

„Dopiero co się myłam… Jutro się umyję i przebiorę… Przecież to świeża bielizna… Ale ja jestem czysty… Źle się czuję, dziś nie dam rady…”

Niechęć do zabiegów higienicznych to częsty problem u osób starszych, który potrafi bardzo utrudnić opiekę nad nimi. A przecież utrzymanie odpowiedniej higieny ciała to nie tylko brak przykrego dla otoczenia zapachu, czy sprawa dobrego samopoczucia i osobistego komfortu seniora. To też kwestia jego zdrowia. Przy braku odpowiedniej higieny zwiększa się ryzyko rozwoju chorób skóry, pojawienia się odparzeń, otarć i innych zakażeń.

Niechęć do mycia u seniora to temat trudny zarówno dla bliskich, jak i dla opiekuna lub opiekunki. Aby zaradzić tej sytuacji trzeba poznać przyczynę, dla której osoba znajdująca się pod naszą opieką nie ma ochoty na codzienną higienę, nie kąpie się regularnie i/lub nie zmienia ubrania.

 

Dlaczego osoba starsza nie chce się myć?

Niechęć do higieny osobistej u osób starszych może wynikać z różnych przyczyn. Tylko systematyczna obserwacja zachowań podopiecznego i szczera rozmowa z nim, oparta na wzajemnym zaufaniu, pozwoli nam znaleźć odpowiednie rozwiązanie. Poniżej wymienimy te przyczyny, które zdarzają się najczęściej.

Skrępowanie i wstyd przed pomocą innych

Czynności higieniczne są wyjątkowo intymne. Nasz podopieczny może odczuwać skrępowanie, że potrzebuje w tych momentach pomocy drugiej, obcej osoby, i że musi się w jej obecności rozebrać do naga. Dla osób starszych wychowywanych w czasach, kiedy cielesność była tematem tabu, pokazanie własnego ciała innej osobie może być bardzo krępujące. Wywołuje to u nich lęk, wstyd i narastający stres. Dlatego senior stara się za wszelką cenę odwlec tę „nieprzyjemną” czynność.

Lęk przed bólem i wypadkiem

Częstym powodem, dla którego senior nie chce się myć, są problemy zdrowotne i kłopoty z poruszaniem się. Wejście i wyjście z wanny, podnoszenie rąk i nóg, rozbieranie się do mycia, wycieranie ręcznikiem – wszystkie te czynności mogą wywoływać fizyczny dyskomfort czy wręcz sprawiać starszej osobie ból.

Dodatkową przyczyną lęku jest obawa przed upadkiem. Na skutek wieku lub choroby osoba starsza może być mniej sprawna, mieć zaburzenia równowagi czy niepewny chód. Zwiększa to jej lęk przed poślizgnięciem się i upadkiem na mokrej podłodze pod prysznicem lub na przesuwającym się dywaniku łazienkowym.

Zapominanie o czynnościach higienicznych

Osoby starsze, które są jeszcze sprawne fizycznie i potrafią wykonać wokół siebie podstawowe czynności higieniczne mogą po prostu nie pamiętać, kiedy ostatnio myły twarz, ręce czy zęby albo kiedy brały prysznic. Mają poczucie, że robiły to całkiem niedawno i nie widzą potrzeby ponawiać czynności higienicznych.

We wczesnych fazach otępiennych może się też zdarzyć, że senior wejdzie do łazienki, ale w międzyczasie zapomni, po co do tej łazienki wszedł i co miał tam zrobić. Chorzy z demencją mogą też nie pamiętać, jak w sensie technicznym należy wykonać czynności higieniczne. Mogą nie kojarzyć do czego służy pojemnik z mydłem, tubka z pastą czy wąż prysznicowy.

Depresja i brak motywacji do higieny

Wiele osób starszych nie ma kontaktu ze światem zewnętrznym lub ogranicza się on do krótkiego spaceru w pobliżu domu. Samotność i poczucie odcięcia od swojej społeczności wpływają negatywnie na kondycję psychiczną i mogą prowadzić do depresji. Tym bardziej, gdy nasz podopieczny w młodszym wieku czy przed chorobą prowadził aktywne życie towarzyskie. Teraz zamknięty w czterech ścianach obojętnieje i przestaje zwracać uwagę na swój wygląd. Nie ma ochoty ani motywacji, aby się umyć czy zmienić ubranie na świeże.

Demencja

Niektóre osoby starsze w zaawansowanym stadium demencji mogą bać się rozebrać. Źródłem lęku jest przekonanie, że jakieś wyobrażone obce osoby będą je podglądać w łazience, że one albo nawet sama opiekunka chcą zrobić im krzywdę i tylko czekają na okazję. Strach ten może być bardzo silny i trudny do przezwyciężenia.

Przytępienie węchu

Zmysły osób starszych są mniej wyczulone na zapachy. Wiąże się to ze zmianami, które zachodzą w unerwieniu opuszki węchowej oraz w liczbie receptorów węchowych w nosie. Przytępienie węchu często bywa też oznaką zaburzeń neurodegeneracyjnych – choroby Parkinsona i Alzheimera. Zaburzenia węchowe mogą występować również w przypadku cukrzycy czy chorób nowotworowych wymagających zastosowania radio i chemioterapii. W efekcie tych zmian senior może po prostu nie czuć, że jego ciało czy ubrania z powodu braku higieny zaczynają brzydko pachnieć.

Odczucie zimna

Osoby starsze bardziej dotkliwie niż osoby młode odczuwają zimno i szybciej się wychładzają. Przyczyną są tu m.in. utrata elastyczności naczyń krwionośnych i osłabienie krążenia, spowolniony metabolizm, spadek masy mięśniowej i zmniejszenie się warstwy komórek tłuszczowych pod skórą. Zwiększony próg wrażliwości na zimno może być również związany z konkretnymi chorobami. Należą do nich cukrzyca, choroby tarczycy, niewydolność nerek, nieprawidłowy poziom cholesterolu czy niedokrwistość. W takiej sytuacji rozbieranie się do kąpieli, wychodzenie z ciepłej wody w wannie lub spod prysznica może kojarzyć się wielu osobom starszym z nieprzyjemnym odczuciem zimna i dreszczami ogarniającymi całe ciało.

Niewłaściwy plan dnia

Osoba starsza potrzebuje powtarzalnego rytmu dnia. Ale powinien on być ustalony zgodnie z jej potrzebami, ograniczeniami i przyzwyczajeniami. Osoby młode najczęściej myją się wcześnie rano i/lub późno wieczorem. Te pory dla seniora mogą być nieodpowiednie. Tuż po wstaniu nasz podopieczny może być jeszcze zbyt zesztywniały lub oszołomiony, zwłaszcza jeśli na noc przyjmuje silne leki. Wieczorem z kolei może być zbyt zmęczony. Niechęć seniora do mycia czy kąpieli będzie w takich momentach większa.

 

Poznanie przyczyny niechęci seniora do mycia się to połowa sukcesu. Aby przekonać osobę starszą do kąpieli może wtedy wystarczyć szczera rozmowa. W innych przypadkach trzeba będzie zastosować pewne sztuczki i wybiegi.

Jak zachęcić do higieny osobę starszą? O tym przeczytaj w naszym artykule: Jak zachęcić osobę starszą do higieny.

 

Photo: © netrun78 – stock.adobe.com

 

Opiekowanie się osobą starszą, która przeszła udar, to spore wyzwanie dla bliskich. Na skutek udaru senior może być w dużym stopniu niesamodzielny i mieć trudności z wykonywaniem prostych codziennych czynności. Potrzebuje wtedy intensywnej rehabilitacji i odpowiedniej pielęgnacji, ale także wsparcia emocjonalnego. Warto w takiej sytuacji skorzystać z pomocy profesjonalnej opiekunki. Dzięki jej doświadczeniu i zaangażowaniu możliwe jest zadbanie o rekonwalescenta oraz szybsze przywrócenie do zdrowia.

 

Czym jest udar?

Udar mózgu to zagrażający życiu stan, w którym dochodzi do obumarcia części mózgu w wyniku zatrzymania dopływu krwi do jego tkanek. U seniorów, zwłaszcza po 65-tym roku życia, zdarza się dość często. Szybkie rozpoznanie udaru i natychmiastowa reakcja bardzo często decydują o dalszym życiu i zdrowiu seniora.

Więcej o udarze, jego przyczynach i objawach w artykule: Jak rozpoznać udar u osoby starszej?

 

Jakie problemy mają osoby starsze po udarze?

Osoba starsza, która przeszła udar mózgu może zmagać się z wieloma trudnościami, takimi jak:

• utrata zdolności ruchowych – niedowład lub porażenie kończyny,
• trudności w przełykaniu,
• nietrzymanie moczu i kału,
• zaburzenia mowy, rozumienia, pamięci,
• problemy z pisaniem,
• zaburzenia czucia,
• problemy psychologiczne i emocjonalne, np. lęk przed pogorszeniem stanu zdrowia i utratą samodzielności, frustracja i bezsilność,
• powikłania wynikające z długotrwałego unieruchomienia, np. odleżyny,
• społeczne konsekwencje udaru, np. utrudnione kontakty towarzyskie.

Osoba starsza po udarze powinna być pod stałą opieką lekarza prowadzącego (neurologa) oraz rehabilitanta. To oni ustalają terminy konsultacji, których powinniśmy przestrzegać, a także plan rehabilitacji ruchowej.

Niezależnie od rozległości udaru i jego skutków opieka nad osobą starszą może być wyzwaniem nie tylko dla lekarzy i terapeutów, ale także dla bliskich chorego. Na okres rekonwalescencji w domu warto seniorowi zapewnić opiekę profesjonalnego opiekuna lub opiekunki. Posiadają oni odpowiedni zasób wiedzy na temat choroby i znają podstawowe zasady, których stosowanie pomoże choremu szybciej odzyskać utraconą sprawność.

 

Mieszkanie dla osoby starszej po udarze

Osoba starsza po udarze może być w dużej mierze niesamodzielna. Dlatego należy przystosować jej mieszkanie i pokój, aby były wygodne i funkcjonalne. Jeśli mamy taką możliwość powinniśmy zlikwidować lub zminimalizować bariery architektoniczne – progi, schody – na przykład montując podjazd czy kupując elektryczny podnośnik dla chorego.

W korytarzach powinny być zamontowane poręcze. W łazience można zamontować uchwyty nad wanną lub pod prysznicem, a także siedziska ułatwiające kąpiel w wannie bądź kabinie prysznicowej. Wskazane jest też zastosowanie nakładki podwyższającej deskę sedesową oraz zamontowanie przy sedesie uchwytów ściennych.

Jeśli nasz podopieczny wymaga długotrwałego leżenia w łóżku pomocne będzie specjalistyczne łóżko, które daje możliwość regulowania, ustawienia pod odpowiednim kątem i podniesienia do pożądanej wysokości. Łóżko powinno być wyposażone w materac przeciwodleżynowy, który nie tylko zapobiega odleżynom, ale też wspomaga ich leczenie.

Jeżeli chory może wstawać i przy wsparciu opiekuna poruszać się po domu przydatny będzie niewielki wózek inwalidzki, balkonik, podpórka czterokołowa lub kule. Sprzęt taki można kupić, ale także wypożyczyć. Warto zakupić też wózek toaletowy, który pozwoli osobie chorej załatwiać swoje potrzeby fizjologiczne na siedząco, bez konieczności prowadzenia za każdym razem do toalety.

Osoby leżące są dużo bardziej narażone na infekcje dróg oddechowych, dlatego też pokój chorego powinien być często sprzątany oraz wietrzony, a temperatura powinna być utrzymywana na poziomie około 20 °C.

 

Aktywizacja ruchowa osoby starszej po udarze

Osoba starsza po udarze musi uczyć się praktycznie od nowa wykonywania prostych ruchów i codziennych czynności. Dlatego w powrocie do pełnej lub częściowej sprawności olbrzymią rolę odgrywa rehabilitacja. Zakres czynności i ćwiczeń rehabilitacyjnych zawsze dopasowuje fizjoterapeuta. Pierwsze kroki należy zawsze podejmować w jego obecności.

Opiekunka powinna mobilizować podopiecznego do wykonywania ćwiczeń zaleconych przez specjalistę i asystować mu w tym.

Proste ćwiczenia

Na początek zazwyczaj rozpoczyna się od utraconych prostych czynności. Domowe ćwiczenia w tym zakresie mogą obejmować:

• delikatnie zginanie głowy i stawów,
• skręcanie kończyn w stawach,
• rozciąganie kończyn,
• prostowanie i zginanie kończyn,
• delikatne ruchy obrotowe stawów,
• zmianę pozycji ciała,
• siadanie na łóżku z opuszczonymi nogami, wstawanie,
• rehabilitację mięśni twarzy (np. poprzez ćwiczenie dmuchania na piórko).

W ćwiczeniach należy zwrócić uwagę, by mocniej stymulować i aktywować chorą stronę ciała.

Codzienne czynności

Dalszym etapem może być zachęcanie seniora do częstego chodzenia po mieszkaniu z pomocą balkonika lub laski, a także nauka codziennych czynności od nowa, takich jak jedzenie, mycie zębów, nakładanie poszczególnych części garderoby. W tym czasie bardzo ważna jest szczególna uwaga opiekunki. Powinna asystować podopiecznemu przy czynnościach, które może on wykonywać samodzielnie i zachęcać go do podejmowania wielokrotnych prób w razie niepowodzenia.

W aktywizacji osoby starszej po udarze bardzo pomocne mogą być odpowiednie przyrządy i akcesoria:

• przy poruszaniu się – wózek inwalidzki, balkonik, podpórka czterokołowa, kule podłokciowe,
• w łazience – maty antypoślizgowe, uchwyty i poręcze, wózek toaletowy,
• przy jedzeniu – specjalne zakrzywione sztućce dla prawo- i leworęcznych, uchwyty na sztućce zapinane wokół dłoni, nakładki na talerze, które chronią przed zsuwaniem się jedzenia z talerza i ułatwiają nabieranie na łyżkę i widelec, kubki z ustnikiem, miseczki szufelkowe, słomki z zaworkami, fartuchy z kieszonkami na spadające resztki jedzenia.

Proste ćwiczenia pozwolą naszemu podopiecznemu opanować ponownie wykonywanie czynności codziennych. Bardziej skomplikowaną rehabilitację najlepiej zostawić specjalistom. Robiąc to nieumiejętnie, możemy zaszkodzić choremu.

 

Problem z komunikacją

Bardzo wiele osób starszych po przebytym udarze ma problemy z mówieniem, pisaniem oraz rozumieniem innych ludzi.

Aby pomóc choremu w wyrażaniu swoich myśli i potrzeb warto wymyślić i zastosować uproszczone sposoby nowej komunikacji. Mogą to być obrazy, symbole, gesty. Ciekawym pomysłem jest przygotowanie stołu z literami. Nasz podopieczny może wtedy wskazywać litery, a my możemy je odczytywać.

Komunikując się z seniorem pamiętajmy, by:

• zachęcać go do rozmowy,
• mówić krótkimi, prostymi zdaniami,
• pozwalać mu skończyć wypowiedź,
• polecenia powtarzać wiele razy,
• okazywać zainteresowanie rozmową z nim.

W niektórych sytuacjach może być potrzebna pomoc logopedy, który rozpozna zaburzenia mowy, na podstawie badania określi ich rodzaj, a także udzieli wskazówek, jakie ćwiczenia stosować.

Więcej porad na ten temat w artykule: Jak komunikować się z seniorem z zaburzeniami mowy?

 

Higiena osoby starszej po udarze

Dbanie o higienę seniora po udarze zależy od rozległości zmian i powikłań.

Jeżeli nasz podopieczny leży dłuższy czas w łóżku konieczne jest zapobieganie odleżynom. Polega na codziennej pielęgnacji i nawilżaniu skóry oraz częstych zmianach pozycji ciała w łóżku – zwykle co 1-2 godziny, a w niektórych przypadkach nawet częściej. Chory powinien mieć zmienianą pozycję z boku na bok, na wznak lub na plecy. Możemy również zmieniać położenie samego łóżka – ustawiać je wyżej lub niżej, oparcie nachylać bardziej do przodu, a potem z kolei bardziej do tyłu. Gdy odleżyny już występują należy stosować preparaty przeciwodleżynowe, dostępne w większości aptek bez recepty.

Równie ważne jest utrzymywanie w czystości ciała osoby starszej – chory leżący powinien być myty dwa razy dziennie, zwłaszcza w miesiącach letnich, gdy temperatura jest wysoka. Nie zapominajmy też o higienie jamy ustnej rano i wieczorem oraz po każdym posiłku.

Osoba unieruchomiona w łóżku jest również podatna na powikłania ze strony układu oddechowego. By poprawić wentylację płuc warto wprowadzić proste ćwiczenia oddechowe – wdychanie powietrze przez nos, następnie zatrzymywanie na 2-3 sekundy i wydychanie ustami. Inne ćwiczenie to dmuchanie piórek lub dmuchanie przez dren do butelki z wodą. Aby umożliwić odkrztuszanie wydzieliny z dróg oddechowych opiekun powinien oklepywać klatkę piersiową podopiecznego 2 razy dziennie w kierunku od podstawy do szczytu płuc, pomijając okolicę nerek i kręgosłupa.

Więcej o pielęgnacji osoby chorej leżącej w artykule: Jak prawidłowo opiekować się osobą chorą leżącą.

Senior, którzy może już samodzielnie się poruszać często wymaga jeszcze naszej pomocy podczas kąpieli, czasami również w korzystaniu z toalety.

 

Dieta, która wspomaga rehabilitację po udarze

Rodzaj diety dla osób starszych po przebytym udarze zależy od stanu chorego. Przyrządzane posiłki powinny być przede wszystkim pełnowartościowe, wysokoenergetyczne, łatwe do spożycia oraz urozmaicone.

W codziennym menu powinny się znaleźć:

• chude mięso,
• ryby bogate w kwasy omega-3,
• pełnoziarniste kasze,
• warzywa i owoce,
• produkty zawierające duże ilości antyoksydacyjnych witamin C i E – cytrusy, jagody, porzeczki, awokado i orzechy.

Należy unikać:

• produktów tłustych,
• potraw smażonych,
• słonych przekąsek,
• żywności przetworzonej, o niskiej wartości odżywczej,
• palenia papierosów i spożywania alkoholu.

Nie zapominajmy też o odpowiedniej ilości płynów – ok. 2 litry w ciągu dnia, w okresie letnim odpowiednio więcej.

Jeśli senior ma problemy z przełykaniem, należy przygotowywać mu posiłki często – 5-6 razy dziennie, ale w małych porcjach oraz w rozdrobnionej konsystencji. Może to być mięso w postaci mielonej, warzywa przygotowane w formie pasty, owoce w postaci soków lub koktajli, pieczywo zmoczone w wodzie. Podczas karmienia opiekunka powinna też zwrócić uwagę, czy podopieczny nie dławi się jedzeniem. W trudniejszych przypadkach lekarz może zalecić karmienie przez sondę dojelitową.

 

Wsparcie psychiczne dla osoby starszej po udarze

Osoby starsze, które przeżyły udar, potrzebują od opiekunów dużej dozy cierpliwości, wyrozumiałości i wsparcia emocjonalnego. Tracąc na pewien czas samodzielność i mając trudności z wykonywaniem prostych codziennych czynności mogą odczuwać frustrację i bezsilność. Część z nich może mieć zespół stresu pourazowego, prowadzący do nadmiernej czujności, lęku przed powtórzeniem się udaru, poczucia winy, a nawet do depresji.

Ważną rolą opiekunki osoby starszej jest zadbać o jej stan psychiczny i motywować w całym procesie rekonwalescencji. Towarzysząc osobie chorej zadbajmy o jej nastrój – możemy wspólnie czytać, oglądać telewizję, słuchać muzyki lub audycji radiowych. Nie zapominajmy też chwalić naszego podopiecznego po każdym kolejnym postępie w procesie rehabilitacji. Dzięki naszemu wysiłkowi będzie on mógł uwierzyć w możliwość poprawy, a nie pogorszenia swojej sytuacji życiowej.

 

Photo: © Pixel-Shot – stock.adobe.com

 

Udar mózgu u seniorów, zwłaszcza po 65-tym roku życia, jest dość częstym przypadkiem. Powodem jest nie tylko podeszły wiek, ale też choroby serca, nieodpowiednia dieta czy ogólne zaniedbanie zdrowia. Szybkie rozpoznanie udaru i natychmiastowa reakcja bardzo często decydują o dalszym życiu i zdrowiu seniora. Właśnie dlatego każdy opiekun lub opiekunka osoby starszej powinni znać podstawowe objawy udaru mózgu, a także wiedzieć jak udzielić pierwszej pomocy.

 

Co to jest udar?

Kiedy krew przepływa przez mózg w nieprawidłowy sposób nie jest w stanie dostarczyć mu odpowiedniej ilości tlenu. Komórki mózgu, które nie zostaną dotlenione przestają dość szybko funkcjonować. Mówimy wtedy o udarze mózgu. Jeżeli szybko nie zostanie udzielona odpowiednia pomoc zmiany mogą być nieodwracalne i mogą doprowadzić do poważnego uszkodzenia mózgu.

To, w jaki sposób przebiegać będzie leczenie, zależy od rodzaju udaru. Wyróżniamy trzy jego typy:

• Udar niedokrwienny – to najczęściej występujący udar mózgu wśród osób starszych, nazywany też zawałem mózgu. Jest wynikiem zakrzepu lub zatoru żył w mózgu – krew przestaje dopływać do mózgu i nie dotlenia komórek mózgowych.
• Udar krwotoczny – znany potocznie jako wylew. Powstaje w wyniku krwotoku śródmózgowego lub podpajęczynówkowego. Krew z pękniętego naczynia krwionośnego dostaje się do mózgu albo do przestrzeni, która otacza mózg i niszczy tam tkankę nerwową.
• Miniudar, mikroudar – przejściowy atak niedokrwienny. Jego objawy są takie same jak w przypadku „prawdziwego” udaru, ale znikają w czasie od kilku minut do kilku godzin, maksymalnie do 24 godzin. Miniudar może być zapowiedzią dużego udaru, dlatego nie można go lekceważyć. Zastosowanie odpowiednich działań zapobiegawczych może uchronić chorego przed poważniejszym atakiem.

 

Udar – przyczyny i czynniki ryzyka

Najczęstszą przyczyną udaru niedokrwiennego jest miażdżyca tętnic. W wyniku niezdrowego stylu życia, diety bogatej w tłuszcze, a także innych chorób w ścianach naczyń krwionośnych odkładają się blaszki miażdżycowe, czyli złogi złożone między innymi z tłuszczy. Z biegiem czasu zwężają one lub ostatecznie całkowicie zamykają światło w naczyniach krwionośnych.

Najczęstszą przyczyną udaru krwotocznego jest długotrwałe nadciśnienie tętnicze. Z biegiem czasu nieprawidłowe ciśnienie wywierane przez krew na ścianę naczyń krwionośnych może spowodować ich pęknięcie. Pęknięcie tętnicy w mózgu może być spowodowane także przez obecność tętniaka.

Na ryzyko wystąpienia udaru wpływa też wiele innych czynników:

• wysoki poziom „złego cholesterolu” (LDL) lub trójglicerydów – przyczynia się do miażdżycy i stwardnienia tętnic,
• choroby serca – migotanie przedsionków, nieprawidłowości zastawek serca, niewydolność serca lub zaburzenia rytmu serca, a także niedawno przebyty zawał mięśnia sercowego,
• choroby naczyń krwionośnych,
• cukrzyca – przyczynia się do miażdżycy i zmniejsza zdolność organizmu do rozpuszczania zakrzepów,
• zaburzenia gospodarki lipidowej,
• otyłość lub spora nadwaga,
• nieodpowiednia dieta,
• nadużywanie alkoholu lub używanie narkotyków,
• palenie papierosów – przyczynia się do miażdżycy, nikotyna podnosi też ciśnienie krwi, a tlenek węgla obecny w dymie papierosowym zmniejsza ilość tlenu docierającego do mózgu,
• bezdech senny – może powodować wzrost ciśnienia krwi i przyczyniać się do powstawania zakrzepów,
• migreny z aurą,
• brak aktywności fizycznej,
• długotrwały stres.

Istnieje też kilka czynników ryzyka, na które nie mamy wpływu:

• płeć – bardziej narażeni na udar są mężczyźni,
• wiek – po 65 roku życia ryzyko wystąpienia udaru znacznie wzrasta,
• predyspozycje rodzinne i genetyczne.

 

Objawy udaru mózgu

Każda opiekunka osoby starszej powinna posiadać wiedzę, jak rozpoznać udar. Udzielenie sprawnej i szybkiej pierwszej pomocy swojemu podopiecznemu może pozwolić mu uniknąć wielu zdrowotnych konsekwencji. Jak zatem rozpoznać udar mózgu?

Najbardziej typowe objawy udaru to:

• zmiany w obrębie twarzy – opadanie powieki, obniżenie kącika ust,
• nagłe zaburzenia mowy – kłopoty z mówieniem i rozumieniem tego, co my mówimy do naszego podopiecznego, bełkotanie, problemy z udzieleniem odpowiedzi na pytanie, ze znalezieniem odpowiedniego słowa i ze składaniem zdań,
• zaburzenia czucia – niedowład lub porażenie mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, które najczęściej dotyczy połowy ciała,
• kłopoty z chodzeniem – nagłe trudności w poruszaniu kończynami, chwiejny krok, utrata równowagi lub koordynacji ruchowej,
• nagły i silny ból głowy – mogą mu towarzyszyć wymioty i zawroty,
• zaburzenia widzenia w jednym lub obu oczach – niewyraźne, rozmazane widzenie, ciemne plamy w polu widzenia, widzenie podwójne,
• zaburzenia świadomości – omdlenia, senność, napady padaczkowe,
• nadwrażliwość na dźwięk i światło.

Objawy udaru mózgu mogą się różnić u poszczególnych osób. Zależą one od miejsca uszkodzenia w mózgu oraz jego rozległości.

 

Udar u seniora – co robić?

Zdarza się, że część objawów udaru mózgu zrzucamy na karb podeszłego wieku. Jeśli zauważymy podejrzaną zmianę w zachowaniu seniora nie bagatelizujmy tego. Działajmy szybko i każmy podopiecznemu:

• uśmiechnąć się – jeśli podnosi się tylko połowa ust oznacza to, że druga część twarzy uległa porażeniu,
• podnieść obie ręce nad głowę – jeśli senior może podnieść tylko jedną z nich, a druga opada albo nie może jej podnieść w ogóle prawdopodobnie połowę ciała objął niedowład,
• powtórzyć proste zdanie – jeśli mowa jest niewyraźna albo wręcz niemożliwa to prawdopodobnie objaw udaru,
• powiedzieć, czy widzi wyraźnie.

W przypadku udaru liczy się każda minuta. Jeśli zaobserwujemy którykolwiek z objawów u swojego podopiecznego natychmiast zadzwońmy pod numer alarmowy 112 lub na pogotowie ratunkowe 999. Nawet, jeśli objawy udaru mózgu częściowo lub całkowicie zanikają.

Pamiętaj – im szybciej udzielimy pomocy podopiecznemu tym większą szansę ma on na wyleczenie.

Jeszcze przed przybyciem zespołu ratownictwa medycznego należy udzielić seniorowi pierwszej pomocy przy udarze mózgu.

Jeżeli senior jest przytomny – należy ułożyć go w pozycji, która będzie dla niego wygodna. Starajmy się też uspokoić go i poinformujmy, że pogotowie jest już w drodze. Utrzymujmy z nim stale kontakt, ale nie podawajmy wody, leków ani niczego do jedzenia.

Jeżeli senior stracił przytomność, ale prawidłowo oddycha – ułóżmy go w pozycji bezpiecznej (bocznej ustalonej) i kontrolujmy stale jego oddech.

Jeśli senior stracił przytomność i doszło do zatrzymania oddychania – należy wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową.

Przed przyjazdem karetki trzeba też przygotować dokument tożsamości seniora, jego dokumentację medyczną i listę przyjmowanych leków. Bardzo ważne jest to, czy są wśród nich leki zmniejszające krzepliwość krwi. Opiekunka osoby starszej powinna zawsze wiedzieć, gdzie te dokumenty się znajdują, tak by nie było potrzeby nerwowego ich szukania w sytuacjach awaryjnych. Postarajmy się też ustalić jak najdokładniej, kiedy wystąpiły pierwsze objawy udaru lub kiedy je zauważyliśmy – ta informacja może być przydatna dla medyków.

 

Jak zapobiegać udarom?

Zmiana stylu życia może zapobiec udarowi. Opiekując się osobą starszą warto namawiać ją do zdrowych nawyków i przestrzegania paru podstawowych zasad:

• nie palimy i unikamy nadmiaru alkoholu,
• codziennie podejmujemy aktywność fizyczną, dostosowaną do możliwości i zdrowia,
• dbamy o dobrą dietę – ograniczamy sól (mniej niż 1,2 g dziennie), jemy dużo owoców, warzyw, orzechów, nasion, produktów pełnoziarnistych i innych, bogatych w potas,
• monitorujemy ciśnienie krwi, w przypadku nadciśnienia bierzemy regularnie przepisane przez lekarza leki,
• regularnie sprawdzamy poziom cholesterolu,
• sprawdzamy poziom cukru we krwi, aby zapobiec cukrzycy; w przypadku cukrzycy kontrolujemy poziom cukru we krwi,
• leczymy choroby serca.

 

Photo: © Prostock-studio – stock.adobe.com

 

Niewydolność serca to dość częsta choroba wśród osób starszych. Potrzebują one wtedy stałej pomocy i obecności drugiej osoby lub opiekuna, który zatroszczy się o ich zdrowie. Warto więc poznać ogólną charakterystykę choroby, jej przyczyny i objawy, a co najważniejsze – odpowiedzieć na pytanie: Jak opiekunka osoby starszej może pomóc podopiecznemu, który cierpi na niewydolność serca.

 

Czym jest niewydolność serca?

Serce to jeden z najważniejszych organów w ludzkim ciele. Zdrowe serce funkcjonuje jak podwójna pompa. Z prawej strony dociera do niej krew pozbawiona tlenu, która następnie jest kierowana do płuc. Tam dochodzi do jej utlenienia. Krew wzbogacona w tlen trafia ponownie do serca, tym razem z lewej strony. Stąd jest tłoczona przez aortę i wszystkie naczynia krwionośne w całym organizmie.

Niewydolność serca to stan, w którym serce nie pracuje prawidłowo. Nie jest już na tyle wydolne, by zapewnić wszystkim tkankom i narządom wystarczającą ilość krwi. Zbyt mało tłoczonej krwi sprawia, że narządy i tkanki nie otrzymują odpowiedniej ilości potrzebnego im tlenu, przez co pracują gorzej. Organizm seniora staje się słabszy, wykonywanie codziennych czynności jest trudniejsze.

 

Jakie są rodzaje niewydolności serca?

Niewydolność serca można w różny sposób klasyfikować.

Dwa podstawowe rodzaje niewydolności serca to:

Skurczowa niewydolność serca – serce nie kurczy się wystarczająco mocno, intensywnie, przez co ilość krwi, jaką pompuje do tkanek i narządów jest zbyt mała w stosunku do potrzeb organizmu.

Rozkurczowa niewydolność serca, typowa dla chorych w podeszłym wieku – rozkurcz serca nie jest na tyle duży, by mogło się ono dostatecznie napełnić krwią. W efekcie ilość krwi, jaką serce pompuje do tkanek i narządów jest zbyt mała, żeby je odżywić.

Ze względu na czas trwania i szybkość narastania niewydolności nasz podopieczny może cierpieć na:

• ostrą niewydolność serca – objawy niewydolności serca pojawiają się nagle i bardzo szybko narastają mogąc stanowić zagrożenie życia,
• przewlekłą niewydolność serca – rozwija się bardzo powoli i utrzymuje się ponad miesiąc, może mieć charakter stabilny, pogarszający się lub niewyrównany, może też dojść do jej zaostrzenia i przejścia w niewydolność ostrą, na przykład gdy nie stosuje się zaleconego leczenia.

W zależności od tego, która komora serca jest niewydolna wyróżniamy:

• prawokomorową niewydolność – prawa komora serca odpowiada za krążenie małe, czyli płucne, a niewydolność tej komory utrudnia dopływ krwi z organizmu do serca,
• lewokomorową niewydolność – lewa komora serca odpowiada za krążenie duże (systemowe), co oznacza, że niewydolność serca w tym przypadku polega na osłabionym odbieraniu krwi z płuc oraz przekazywaniu do aorty,
• obukomorową niewydolność – praca zarówno prawej, jak i lewej komory serca jest upośledzona.

Senior może również cierpieć na zastoinową niewydolność serca. W tej dolegliwości krew jest „zastana”, czyli nie osiąga odpowiedniego ciśnienia i zbyt wolno przepływa przez narządy.

Mówiąc o niewydolności serca warto zaznaczyć, że bywa ona niesłusznie mylona z niewydolnością krążenia. Niewydolność krążenia opiera się na zaburzeniach w przepływie krwi. Występują one na skutek nieprawidłowej pracy serca.

 

Przyczyny niewydolności serca u seniorów

Niewydolność serca u seniorów to następstwo uszkodzenia mięśnia sercowego. Najczęściej jest to skutek niedokrwienia. Kiedy dopływ krwi do serca jest zahamowany może dojść do martwicy fragmentu tego organu. W efekcie serce osłabia się i zmniejsza się jego wydajność. Do niedokrwienia serca może dojść po przebytym zawale lub na skutek choroby niedokrwiennej serca, czyli miażdżycy.

Niewydolność serca mogą wywołać również inne choroby układu sercowo-naczyniowego, takie jak:

• wrodzona wada serc
• wady zastawkowe
• przerost mięśnia sercowego
• nadciśnienie tętnicze
• utrata komórek mięśnia sercowego
• zapalenie mięśnia sercowego
• zapalenie osierdzia
• zaburzenia rytmu serca
• migotanie przedsionków.

Niewydolność serca może wynikać także z innych chorób ogólnoustrojowych, takich jak choroby tarczycy, astma oskrzelowa, anemia, zaburzenia hormonalne czy zmiany nowotworowe.

Na powstanie niewydolności serca może mieć pośredni wpływ niezdrowy tryb życia. Niezbilansowana dieta, brak aktywności fizycznej czy zaburzenia snu przyczyniają się do miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, otyłości oraz innych chorób. Te z kolei mogą prowadzić do powstania ostrej lub przewlekłej niewydolności serca.

 

Objawy niewydolności serca

Niewydolność serca może rozwijać się stopniowo, przez wiele lat. Na początku objawy są mało nasilone, z czasem mogą znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie seniora. Dlatego opiekunka osoby starszej powinna wiedzieć, jakie dolegliwości mogą towarzyszyć niewydolności serca u podopiecznego.

Do typowych objawów niewydolności serca należą:

Duszność – uczucie braku powietrza, trudność w oddychaniu. Początkowo pojawia się po większym wysiłku fizycznym. W zaawansowanym stadium choroby utrzymuje się przez większość czasu, również w pozycji leżącej. W nocy duszność potrafi wybudzić ze snu, a osoba starsza zmuszona jest spać na kilku poduszkach albo nawet w pozycji półsiedzącej.

Zmęczenie – początkowo pojawia się tylko po wysiłku fizycznym. Z czasem jednak nasila się ono tak bardzo, że odczuwane jest nawet rano, bezpośrednio po nocnym wypoczynku. Ogranicza wtedy sprawność ruchową seniora i utrudnia mu codzienne funkcjonowanie. Nasz podopieczny może mieć problem z wchodzeniem po schodach czy trudności z nadążaniem za nami podczas spaceru. Nawet ubranie się stanowi wtedy duże wyzwanie ze względu na osłabienie organizmu.

Opuchlizna i obrzęki nóg – niewydolność prawej komory serca powoduje zastój krwi w naczyniach żylnych. Gromadzenie się krwi w kończynach prowadzi do obrzęków. Początkowo obrzęki pojawiają się tylko w okolicy kostek, potem podudzi, a w zaawansowanym stadium mogą obejmować całe nogi. Najmniejsze są rano i narastają w ciągu dnia. Są symetryczne – obejmują obie nogi jednakowo. U osób starszych leżących mogą wystąpić obrzęki okolicy krzyżowo-lędźwiowej, czyli w najniżej położonej części ciała.

Częste oddawanie moczu w nocy – spowodowane jest lepszym ukrwieniem nerek w pozycji leżącej, które dzięki temu lepiej pracują i wytwarzają większą ilość moczu. Może to też być skutek uboczny niektórych leków na serce, które są moczopędne.

 

Opieka nad seniorem z niewydolnością serca

Senior zmagający się z niewydolnością serca z pewnością jest pod opieką lekarza, który przepisał mu stosowne leki. Opiekunka osoby starszej musi dbać o to, by podopieczny przyjmował je regularnie, w odpowiednich dawkach, i aby stosował się do wszystkich innych zaleceń lekarza.

Sprawdź też: Kiedy senior nie chce przyjmować leków

Często zdarza się, że przyjmowane leki zwiększają częstość i ilość oddawanego moczu. Trzeba więc zwrócić większą uwagę na zapewnienie odpowiedniej higieny i komfortu swojemu podopiecznemu.

Należy też przestrzegać kalendarza wizyt u lekarza oraz zaplanować je w porozumieniu z seniorem i jego rodziną.

 

O czym jeszcze warto pamiętać w codziennej opiece nad seniorem chorującym na niewydolność serca?

 

Obserwuj podopiecznego

Opiekunka osoby starszej powinna obserwować na co dzień swojego podopiecznego. Dobrze jest prowadzić specjalny dzienniczek, w którym codziennie będziemy notować m.in. wagę ciała, tętno, ciśnienie czy charakterystyczne cechy oddechu seniora. O pogorszeniu się stanu zdrowia seniora może świadczyć nagłe zwiększenie masy ciała (o 2-3 kilogramy w ciągu tygodnia), a także nasilenie duszności, pojawienie się obrzęków na nogach, narastające zmęczenie. Trzeba powiadomić o tym jego bliskich oraz lekarza.

 

Unikaj sytuacji pogarszających stan zdrowia seniora

Osoby starsze z niewydolnością serca nie powinny być narażone na stresowe sytuacje. Stres bardzo negatywnie wpływa na pracę serca. Ważnym zadaniem dla opiekunki jest więc zapewnienie podopiecznemu spokojnej i przyjaznej atmosfery oraz unikanie sytuacji, które mogą wywołać silne, czasem negatywne emocje.

U osób starszych z niewydolnością serca ważna jest też ochrona przed wszelkimi infekcjami. Wychodząc na spacer opiekunka osoby starszej powinna upewnić się, że senior jest ubrany odpowiednio do pogody. Również w pomieszczeniach, w których przebywa on na co dzień należy zadbać o optymalną temperaturę.

Sprawdź też: Ubieranie seniora – o czym trzeba pamiętać

 

Dieta a u osób starszych z niewydolnością serca

Dieta seniora cierpiącego na niewydolność serca powinna przede wszystkim sprzyjać utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Nadwaga mogłaby się przyczynić do pogorszenia stanu naszego podopiecznego.

Posiłki należy podawać regularnie, o stałych porach – najlepiej 5 razy dziennie. Powinny być lekkostrawne, z małą ilością pokarmów bogatych w cholesterol i produktów wysoko przetworzonych. Ważne jest też ograniczenie spożycia soli kuchennej. Zawiera ona sód, który sprzyja zatrzymywaniu wody w organizmie. Dlatego nie należy dodawać soli do przygotowywanych potraw, a także unikać produktów z dużą zawartością sodu, na przykład konserwowanych czy wędzonych.

Jeśli nasz podopieczny cierpi na zaawansowaną niewydolność serca może być konieczne ograniczenie ilości przyjmowanych płynów do 1,5-2 litrów na dobę. Dokładne zalecenia co do diety powinien jednak przekazać lekarz.

Wprowadzenie lepszych nawyków żywieniowych może być trudnym zadaniem, zwłaszcza jeśli senior jest przyzwyczajony do pewnych potraw, które teraz mogą mu zaszkodzić. Częstym problemem jest też brak apetytu u seniora. Jak temu zaradzić? Sprawdź: Brak apetytu u seniora – jak sobie z tym radzić?

 

Aktywność fizyczna u osób starszych z niewydolnością serca

Mimo, że wysiłek fizyczny powoduje zmęczenie, nasz podopieczny nie powinien całkowicie rezygnować z regularnej aktywności. Rodzaj i zakres ćwiczeń skonsultujmy jednak koniecznie z lekarzem.

Jeśli lekarz zaleci spacery lub inne proste i lekkie ćwiczenia gimnastyczne motywujmy i zachęcajmy seniora do tej codziennej porcji wysiłku. Ćwiczenia odpowiednio dopasowane do stanu zdrowia będą doskonale wspomagać pracę serca, normować przepływ krwi oraz pomagać utrzymywać wagę na prawidłowym poziomie. Zachowajmy jednak czujność – jeśli zauważymy jakiekolwiek niepokojące objawy przerwijmy aktywność. Senior powinien odpocząć. Konieczna może być też konsultacja z lekarzem.

Sprawdź też: Jak zadbać o aktywność fizyczną osób starszych.

 

Photo: © Krakenimages.com – stock.adobe.com

 

Wraz z wiekiem starzeje się nie tylko ciało, ale i mózg. Seniorzy często skarżą się, że ich zdolność koncentracji, spostrzegawczość i pamięć zaczynają słabnąć. Jest to zupełnie naturalny proces. Jeśli jednak senior codziennie poświęci choć kwadrans na ćwiczenie swojego umysłu, będzie mieć mniejsze problemy z zapamiętywaniem i dłużej zachowa samodzielność. Jak opiekunka osoby starszej może w tym wspierać swojego podopiecznego?

 

Problemy z pamięcią u seniorów

Pamięć stanowi źródło naszej wiedzy o świecie. Dzięki niej gromadzimy, a później odtwarzamy zgromadzone informacje. Wraz z wiekiem nasz umysł zaczyna działać wolniej. Potrzeba więcej czasu i wysiłku, by docierające do niego informacje zrozumieć i zapamiętać.

Problemy z pamięcią u seniorów mogą przejawiać się w różny sposób. Mogą to być trudności z zapamiętywaniem lub przypominaniem sobie potrzebnych informacji, problemy z koncentracją uwagi i z rozumieniem słów, zachwiania dotyczące orientacji przestrzennej, problemy w myśleniu abstrakcyjnym, wolniejszy refleks i kojarzenie.

Pierwsze sygnały pogarszającej się pamięci to:

• trudności z zapamiętywaniem i uczeniem się nowych rzeczy – np. niezdolność zapamiętania, jak obsługuje się nowy sprzęt elektroniczny, zapominanie imion nowo poznanych osób czy szczegółów rozmowy, trudności ze znalezieniem odłożonego gdzieś zegarka, okularów, dokumentów lub zapominanie, jaką dawkę leku przyjąć,
• pamiętanie tego, co zdarzyło się nawet kilkadziesiąt lat temu, ale niemożność przypomnienia sobie, co działo się wczoraj,
• częste sytuacje, kiedy jakieś słowo ma się dosłownie „na końcu języka” i nie można go sobie przypomnieć,
• powtarzanie się, czyli wielokrotne opowiadanie tej samej historii lub dowcipu,
• zapominanie o zapłaceniu rachunków czy odwołaniu spotkania,
• trudność w rozpoznawaniu i identyfikowaniu znanych seniorowi osób.

Początkowo problemy z pamięcią mogą mieć łagodny przebieg, ale i tak opiekując się osobą starszą należy zwrócić na nie uwagę. Mogą być ważnym sygnałem rozwijających się chorób o podłożu otępiennym.

 

Przyczyny problemów z pamięcią u osób starszych

Główną przyczyną problemów z pamięcią u seniorów jest wiek i słabnące wraz z nim funkcje naszego mózgu.

Z biegiem czasu w mózgu nieuchronnie zachodzą zmiany. Zmniejsza się obecność jego tkanek budulcowych – istoty białej i szarej, obniża się liczba połączeń między komórkami mózgowymi i spada tempo reakcji neurochemicznych. Do tego dochodzi osłabienie przepływu krwi. Skutkuje to często wolniejszym myśleniem, refleksem, zapamiętywaniem i działaniem.

Na pogorszenie pamięci mają też wpływ choroby wieku podeszłego. Najczęściej są to choroba Alzheimera, choroba Parkinsona lub demencja starcza. Powodują one uszkodzenia obszarów mózgu odpowiedzialnych m.in. za zapamiętywanie. Rzadszymi przyczynami są: udar mózgu, niedoczynność tarczycy, choroba Huntingtona, choroba szalonych krów (choroba Creutzfeldta-Jakoba), choroba Picka, AIDS.

Sporo czynników wpływających na sprawność pamięci i umysłu bierze się także z niewłaściwego stylu życia – zła dieta, niedobór witamin i mikroelementów, spożywanie nadmiernej ilości alkoholu, brak snu, za niska aktywność fizyczna, stres, zmiany dziennego rytmu.

Pogorszenie pamięci może być też skutkiem przyjmowania niektórych leków, zwłaszcza psychotropowych, przebytych infekcji wirusowych lub bakteryjnych, a także długo- lub krótkotrwałego uszkodzenia mózgu spowodowanego upadkami.

Czy da się zahamować proces pogarszania się pamięci? Częściowo tak. Aby zachować dobrą sprawność umysłu w starszym wieku konieczna jest jednak intelektualna aktywność seniora.

 

Ćwiczenia pamięci dla seniorów

Pamięć możemy ćwiczyć – tak jak inne mięśnie, i poprawiać w ten sposób jej funkcjonowanie.

Ćwiczenia pamięci dla seniorów powinny stać się ważnym elementem każdego dnia u osób przekraczających 60 rok życia. Pomysłów takich ćwiczeń jest wiele. Z łatwością dopasujemy ich formę do wieku, możliwości, ale też do charakteru i usposobienia każdej osoby. Pamiętajmy jednak, że pojedyncze ćwiczenia nie przyniosą od razu efektów. Wymaga to czasu, regularności i wytrwałości.

Poniżej podajemy kilka ćwiczeń i aktywności intelektualnych, które opiekunka osoby starszej może zaproponować swojemu podopiecznemu.

Gry planszowe i karciane

Najlepsze są te, które wymagają zliczania punktów, zapamiętywania kolorów, symboli, kolejności. Gra w szachy, warcaby, układanie pasjansa wymagają dodatkowo od umysłu szukania rozwiązań problemów pojawiających się w trakcie gry i pobudzają mózg do stworzenia strategii prowadzącej do wygranej.

Możemy korzystać tu zarówno z tradycyjnych planszówek i gier, ale także z aplikacji na tablet lub telefon.

Krzyżówki, rebusy i sudoku

Bardzo popularne ćwiczenia na poprawę pamięci, które mogą być wykonywane samodzielnie. Łatwo dostępne – można je kupić w każdym kiosku. Poziom trudności można dopasować do możliwości naszego podopiecznego. Zaletą krzyżówek jest konieczność przypominania sobie wielu rzadko używanych pojęć i terminów. Z kolei sudoku to zagadki logiczne polegające na wypełnianiu planszy cyframi od 1 do 9, według określonych reguł. Tego typu ćwiczenia wymagają nie tylko wytężenia pamięci, ale też logicznego myślenia i koncentracji.

Czytanie książek i gazet

Regularne czytanie książek lub gazet to jeden z najprostszych, ale również najskuteczniejszych sposobów na pobudzenie umysłu do pracy. Książka aktywuje różne obszary w mózgu. Zmusza do zapamiętywania informacji, jeśli chcemy aktywnie śledzić fabułę powieści i losy jej bohaterów. Codzienny przegląd prasy to z kolei bardzo duża dawka nowych informacji, która dostarcza wiedzy na temat bieżących wydarzeń i pobudza intelekt. Czytanie nie tylko poprawia zdolność zapamiętywania, ale działa też na wyobraźnię, wzbogaca zasób słownictwa, rozwija umiejętność kojarzenia zdarzeń i faktów oraz myślenie abstrakcyjne.

Ciekawym urozmaiceniem może być ćwiczenie czytania tekstu do góry nogami. Mózg bardzo lubi zmiany i bardzo lubi, kiedy wymagamy od niego coraz to nowych rzeczy. Próbując przeczytać fragment tekstu, artykuł lub rozdział odwrócony do góry nogami będziemy mogli poprawiać nie tylko pamięć, ale również mocno zaangażować naszą koncentrację. Mózg będzie pracował wtedy jeszcze aktywniej, niż przy „zwykłym czytaniu”.

Literowanie wstecz

To ćwiczenie można wykonywać wszędzie, również będąc z naszym podopiecznym np. na spacerze. Wystarczy wybrać jakiś przedmiot z otoczenia i zachęcić seniora, by spróbował przeliterować jego nazwę od końca. To bardzo dobry sposób na trening pamięci i wyobraźni przestrzennej.

Liczenie w pamięci

Kiedy to tylko możliwe zachęcajmy seniora do liczenia w pamięci, np. sumowania ceny kupowanych produktów, obliczania reszty, którą nam wydadzą itp. To proste ćwiczenie pozwala poprawić pamięć, koncentrację i umiejętność logicznego myślenia.

Trening zapamiętywania

Prostą i skuteczną metodą na poprawę pamięci jest świadome zapamiętywanie różnego rodzaju informacji. Może to być lista zakupów, numery telefonów do rodziny i przyjaciół. Innym ćwiczeniem jest przeczytanie fragmentu tekstu, liczącego około kilkunastu wyrazów, a następnie poproszenie seniora, by powtórzył jak najwięcej zapamiętanych słów. Spróbujmy też razem z seniorem nauczyć się na pamięć krótkiego wiersza lub cytatu z czytanej książki.

Ćwiczenie pamięci wzrokowej

Aby ćwiczyć pamięć wzrokową można wykorzystać popularne gry typu memory, polegające na odszukiwaniu par takich samych kart. Układa się je obrazkami do dołu, a następnie odwraca po dwie, próbując odnaleźć identyczne obrazki. Jeśli do siebie nie pasują, odkłada się je w to samo miejsce i odsłania kolejne. Gra toczy się do momentu, gdy odnajdziemy wszystkie pary.

Pamięć wzrokową można ćwiczyć szukając różnic i podobieństw pomiędzy dwoma bardzo podobnymi obrazkami. Wiele takich gotowych obrazków można znaleźć w internecie, wystarczy je tylko wydrukować.

Dobrym ćwiczeniem pamięci wzrokowej jest też zapamiętywanie układu przedmiotów. Kładziemy na stole różnego rodzaju przedmioty i prosimy seniora, by spróbował zapamiętać ich układ, a następnie zamknął oczy. W tym czasie przestawiamy kilka z nich. Nasz podopieczny powinien potem odgadnąć, co zmieniliśmy.

Zrób to inaczej

Namów seniora, by do wykonywania różnych czynności wykorzystywał obie ręce i jak najczęściej je zmieniał. Jeżeli do tej pory np. czesał się, jadł lub otwierał drzwi prawą ręką niech teraz próbuje zrobić to lewą. To ćwiczenie angażuje obie półkule mózgowe i pomaga tworzyć nowe połączenia neuronowe.

Kolorowanie

Jeśli nasz podopieczny ma zacięcie artystyczne warto zaproponować mu kolorowanie obrazków. Obecnie na rynku jest wiele kolorowanek dla dorosłych. Ten rodzaj zajęcia wspomaga pracę prawej i lewej półkuli mózgu, działa na poprawę kreatywności i logicznego myślenia, łagodzi też stres.

Nauka języka obcego

Jeśli mamy wystarczającą ilość czasu i zapału, a zdrowie seniora na to pozwala możemy zachęcić go, by zaczął naukę języka obcego. Na początek mogą to być pojedyncze słowa i zwroty używane w codziennych sytuacjach.

Wspólne oglądanie zdjęć

Jeśli nasz podopieczny ma albumy ze zdjęciami i chciałby je z nami pooglądać możemy to wykorzystać, by pomóc mu ćwiczyć pamięć. Poprośmy, by podał imiona osób na zdjęciach i opowiedział, kiedy i gdzie zdjęcie było zrobione.

Multimedialne ćwiczenia

Jeśli nasz podopieczny korzysta z komputera możemy mu zaproponować multimedialne ćwiczenia w postaci różnego rodzaju łamigłówek i gier logicznych. Wiele takich gotowych pakietów edukacyjnych istnieje na rynku. Pomagają one ćwiczyć umysł w sposób bardziej intensywny i zróżnicowany niż podczas tradycyjnych ćwiczeń. Mają wiele poziomów trudności – można zacząć od ćwiczeń prostych, a program, który monitoruje i ocenia postępy seniora będzie dobierał poziom trudności kolejnych zadań.

Zachęcając seniora do ćwiczenia umysłu pamiętajmy o kilku podstawowych rzeczach:

• najlepsze rezultaty przynosi łączenie różnych ćwiczeń – starajmy się, by proponowane seniorowi zadania były jak najbardziej różnorodne, by zagadki matematyczne przeplatały się z obrazkowymi i zabawami słownymi,
• zwróćmy uwagę, by senior uczył się i zapamiętywał nowe rzeczy, nie tylko przypominał sobie i utrwalał informacje, które już posiada od dawna,
• nigdy nie zmuszajmy podopiecznego do nauki czegoś, czego nie lubi – ćwiczenie pamięci i umysłu nie może być przykrym obowiązkiem, lecz raczej przyjemną rozrywką, w przeciwnym wypadku wywołamy efekt odwrotny do zamierzonego i zrazimy seniora do dalszego treningu pamięci,
• przedstawmy seniorowi ćwiczenia w ciekawy sposób i wyjaśnijmy, jak pozytywnie mogą wpłynąć na poprawę jego pamięci i koncentracji,
• wiele ćwiczeń pamięci możemy wykonywać razem z seniorem – razem możemy np. grać z nim w różne gry lub uczyć się krótkich wierszyków, możemy wprowadzić nawet mały element rywalizacji, który zwiększy motywacje naszego podopiecznego,
• niezwykle ważna jest regularność i systematyczność – każdego dnia senior powinien zrobić coś dla swojego umysłu.

 

Zdrowa dieta na pamięć i koncentrację dla seniorów

Aby mózg i pamięć seniora właściwie funkcjonowały potrzebne są nie tylko ćwiczenia dla umysłu, ale też właściwe substancje odżywcze. Odpowiednia dieta pomoże w regeneracji układu nerwowego.

Opiekunka osób starszych powinna więc zadbać, by w jadłospisie podopiecznego znalazły się produkty bogate w:

• witaminy z grupy B, które wspomagają proces przepływu impulsów nerwowych – pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak kasze, ryż brązowy, makarony, rośliny strączkowe, mięso, ryby, mleko i produkty mleczne; w mniejszych ilościach witaminy z grupy B występują również w warzywach i owocach,
• witaminę PP (witamina B3, niacyna) – mięso drobiowe, wieprzowe i wątróbka, produkty zbożowe i ziemniaki, tłuste ryby,
• węglowodany złożone – produkty pełnoziarniste, kiełki, płatki owsiane, brązowy ryż oraz kasze,
• kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 – tłuste ryby, olej lniany i słonecznikowy, pestki dyni, ziarna słonecznika, migdały oraz orzechy laskowe i orzechy włoskie,
• żelazo – mięso, szpinak, rośliny strączkowe,
• lecytynę – kiełki, produkty sojowe, orzeszki ziemne,
• magnez – produkty zbożowe z pełnego przemiału, jak kasza gryczana i płatki owsiane, kakao, gorzka czekolada, orzechy, pestki dyni czy słonecznika, banany,
• witaminę D – ryby: tuńczyk, makrela, łosoś, śledź, sardynki; żółtka jaj, wątróbka,
• witaminę C i A – zielone warzywa liściaste, m.in. jarmuż, brokuły, różne odmiany sałat, szpinaku i kalarepy.

 

Odpowiedni tryb życia

Aby utrzymać dobrą pamięć seniora nie możemy zapomnieć o zdrowym trybie życia.

Mózg, by dobrze funkcjonował, potrzebuje dużo tlenu, dlatego ćwiczenia pamięci oraz odpowiednia dieta powinny iść w parze z aktywnością fizyczną. Regularne ćwiczenia fizyczne zwiększają przepływ krwi, a co za tym idzie, umożliwiają lepsze natlenienie i odżywienie komórek nerwowych. Dodatkowo ruch zapewnia dobre samopoczucie i obniża stres, negatywnie wpływający na zdolności zapamiętywania.

Dlatego warto zachęcać seniora przede wszystkim do codziennych spacerów na świeżym powietrzu. Jeśli nasz podopieczny jest sprawny fizycznie i nie ma przeciwwskazań zdrowotnych można wprowadzić również bardziej zaawansowany ruch. Dobrze sprawdza się zwłaszcza pływanie lub nordic walking.

Warto też odkryć nowe rodzaje aktywności, takie jak joga czy tai-chi. Ćwiczenia skoncentrowane na oddechu, wykonywane w umiarkowanym tempie, to bardzo dobry rodzaj treningu.

Sprawdź też: Jak zadbać o aktywność fizyczną osób starszych.

Oprócz aktywności fizycznej mózg seniora potrzebuje odpowiedniej ilości snu. Ważne jest także, by sen był wartościowy i dobry jakościowo. Dzięki dobremu wypoczynkowi mózg przetwarza, segreguje zdobyte informacje i regeneruje się. Osoby starsze często mają problemy z zasypianiem, co wpływa na pracę mózgu i procesy pamięciowe. Dlatego przed snem warto zadbać o to, by nasz podopieczny się wyciszył.

 

Codzienny trening mózgu, dieta bogata w witaminy i minerały oraz ruch i dbanie o dobry sen – to najlepsze metody, by poprawić pamięć i sprawność umysłu u starszej osoby.

 

Photo: © LIGHTFIELD STUDIOS – stock.adobe.com